Харах баайыыта. Венера Петрова

кэриэтин…

      – Манна баар эбиккин дуу? – Куоста биир билэр киһитин көрүстэҕэ үһү.

      Дьол хараҕа суох, акаарылар аччыктаабаттар. Хаһааҥҥыта эрэ Халдьаайы уола аччык Куоста хараҕар атын аҕайдык көһүннэ. Бытархай диэн мыыммата, быыһыа-абырыа диэн быһа эрэннэ. Баара-суоҕа баҕа санаатын эрэл гынан эрдийээри гыммыт эбит.

      «Голяк» да «таскаа» – тылларын баһа итинник. Күнэ да күлүгүрэн, кэмэ да кэмиэдьирэн – күлүөх-үөрүөх санаа кэлбэт. Самыырынан салыннартаан баран халлааннара халлабын диэн тымныытынан тыыталаата, тыалынан тыынна-хайаата. Ырдьаччы тоҥноллор да алҕаска булсуспут уолаттар хаамаллар буоллаҕа дии. Харчылана түстэххэ эрэ куорат үчүгэйэ киирэр. Хайа, уонна сарсын онтубут төрөөбүт күнэ дии. Уолаттарбыт онно күннээн көрөллөр ини. Үөр хомуна охсуохха эрэ наада. Кэккэлэһэ сырыттаххына эрэ кэһэтиллибэккин. Таарыйа кэһэтэ да түһүөххэ син. Тус-туспа сылдьан тулаайахсыйбыттарын аанньа түмсэ түстүлэр да сүҥкэн күүскэ кубулуйаллар. Хаһан эрэ сарсын буолар? Ол туһугар бүгүҥҥүнү тулуйуохха наада. Куоста куччуоҕунан куччуур. Киһитэ арай кыһаллыбат.

      – Куттаныма, дыа, булан сылдьыахпыт.

      Куоратымсыйбыт диэх курдук, хотуулаах баҕайытык туттар. Кыратын кыра да кыыла киирдэҕинэ итинтиҥ иһэ-истээх буолуо. Харчы суоҕа харгыс үһүө – һыбаайдыыр диэн баарын кэннэ. Кыанар оҕоҕо баҕас ол үлэ үһүө – уорар буоллаҕай. Били устар сэптэр уҥан эрдиннэр, ааһар дьон силэллэн истиннэр. Чыпчылыйыахпыт эрэ кэрэх – уолаттарбыт ханнык эмэ да буоллар харчылана, эбиитин суотабайдана түстүлэр. Суотабай Куостаҕа тигистэ. Бииригэр оннуктаах. Харчыларын сонно тэбээтилэр – ас дуома, пиибэ ылан тута мэлиттилэр. Күлүгүрүөх курдук халлааннара сырдаабыкка, сылыйбыкка дылы буолла. Дьэ эрэ, дьэ эрэ! Ким баарый биһиги кэннэ?!

      Биир болуоссаттан биир болуоссакка диэри тараахтаатылар. Кинилэргэ сылтах эрэ наада. Саха түбэстэҕинэ:

      – Хантан сылдьаҕыный, ыччат?! – диэн киирэн биэрэ сатаатылар.

      Нуучча сирэйдээҕи көрдөхтөрүнэ, туох диэхтэрин билиминэ «куух-хаах» бөҕөтүн түһэрэллэр.

      Хайа муҥун халтай хадаардаһыахтарай, бэртэргэ бэрт көстөн, дайбаһан киирэн бардылар. Ол кэмҥэ ир суолларын ирдии сылдьыбыт милииссийэлэр дьэ кэлэн абыраатылар. Чуо биһиги дьоммутун тараччы тутан ыллахтара үһү.

      Тараахтаан иһэр таалалар мунньан-тараан сүүрбэччэлэр. Үлэхтээх сирдэригэр тиийбиттэрэ – халдьаайылара уончалар эрэ. Биһиги дьоммут мыынан мырдыччы тутуннулар, кыра аайы диэн эбириэстэрин хостуу да барбатылар. Уончабыт эрэ диэн уолуйбакка анарааҥҥылар эркин курдук кэккэлээбиттэр. Биһиэттэрэ да сыаптыы туруна охсоллор. Өрөспүүбүлүкэҕэ тыын суолталаах суолу быһа соттохторо ол. Ити икки хос барыкааданы туох көҥү көтөн ааһыай. Күһүммүт үчүгэйэ киирэн күннэммитэ сүр. Суол биир өттүгэр арыы-арыы хатыҥнар ходуһаҕа оһуор анньа оонньууллар, нөҥүөтүгэр лиҥкир тииттэр лиһигирэһэ үүнэн туох да бэйэлээҕи аһарыа суохтуу суолга ынан киирбиттэр. Бачча үчүгэйгэ туохпут