Харах баайыыта. Венера Петрова

биэриэн баран…

      – Утуйа сытаҕын дуу, наа? Кустуу барыах аҕай буолбутуҥ дии, -ыала, кылааһынньыга Айтаал айдаарбытынан киирдэҕэ үһү.

      – Оттон эн да…

      – Кус суох, таах хааман кэллим, – уол отчуоттуу охсорунан маладьыас.

      Киһибит сол тура илик. Ол ыккардыгар өссө биир өрүөл өрө

      көрбүтүнэн киирэр. Өлүөчүк бүгүн хайаан эрдэлээтэҕэй?

      – Наа! Хайа муҥун утуйаҕын дыа? – сытааччыны сүгүн да сытыарыа суохтар.

      – Чэ ээх, биирдэ эрдэлээбиккин дии, бэрди, – Туолук туруох курдук турулус-эрилис көрүтэлиир, тыын ыла-ыла тыыллаҥныыр. – Быраактыкаҕа баран иһэҕит дуо?

      – Бу да киһи, быраактыкалаах ээ өссө, – Өлүөчүк күллэҕэ буолар.

      Кыра бэйэтин өссө кыччата сатаан ньыкыччы туттар идэлээх. Санныттан тута үүнэн тахсыбыт төбөтүгэр туох бэйэлээҕи саһыаран сылдьарын ким билиэ баарай. Дьиикэйгэ итинтиҥ тиллээччи, ол өттүгэр дьиктиттэн дьиктини төрөтөн иһээччи.

      – Дыа, дьыала баар, тур, – сол ыккардыгар өһөс уоһугар уруһуйданан испит мичээрин мэҥиэстэн кэбиспит.

      – Хара сарсыардаттан хабарҕалаама эрэ киһини, – Туолук тук курдук туруоҕунааҕар. – Туох буолла?

      – Хараҥачай сарсыарда халдьаайылардыын хапсыһа хааман эрэбиит! – алларастыыра киирбит Айтаал атаһыгар өссө өҥнөр.

      – Ноо! Инньэ диэххитин маарыҥҥыттан, – Туолук турара диэн «бээт сиэк».

      Охсуһуу туһунан истээт ойон тураллар, хапсыһыы диэни истээт хаһыытаһа түһэллэр эҥин халдьаайылар, таалалар. Оҕолору баран диэххит, оонньуулларын оннугар охсуһан саатыыллар диэххит. Туолук оҕо, куоракка быйыл үөрэххэ киирбит убайа Һааска улахан оҕо, Туолуктаах аҕалара Аппанаас баҕас оҕо үһү дуо? Истэҕинэ эрэ сутуруктааҕын саныыр аҕалара били үөҕүллэр үөрэхтэммэтэҕин төрүөтэ да биллэр. Охсуһан, кэмигэр бүтүн Саха сирин аймаабыт дьыалаҕа эриллэн үөрэҕиттэн уһуллубута. Ол саҕана уол оҕо уһуктааҕа эбитэ буолуо. Билигин Аанчаттан атаҕастаммытын аанньа… Ким кими атаҕастыыра өссө биллибэт. Эр киһи аата эр киһи. Сорох-сороҕор «бөө» диэтэ да бүтүүкэтэ.

      Кылааһынньыктар түмсэллэрэ диэн түргэн. Быраактыка быраһаай. Оонньоон кинилэр кустуу барбыттар үһү. Кусчуттарбыт эбириэс саалаахтар, эҥин атын тэриллээхтэр. Арай, Туолук саа курдук саалаах да, онто эргэ. Аҕатын киэнэ. Аҕатыгар да ким эрэ биэрдэ ини. Атамааннара Айтаал атаҕын ыраах-ыраах уурталыыр, ситтэрбэккэ эрэйдэтэлиир. Атыла киэҥэ диибин диэн, бэйэтэ сири мээрэйдиир маска дылы. Манна кэлэн мадьаҕара мэһэйдээбэт эбит. Быһыччы көрөн хайа эрэ хаһаах дуу, киргиис дуу артыыһыгар майгыннаан ылар. Били, басымаачтары оонньуур артыыска. Саҥаран сыыйдаҕына, «чыырк» гынан силлээтэҕинэ, сүрдээх баҕайытык көрөн кэбистэҕинэ туох «жестскай» уолай диэн салла саныыгын. АйтаалыӨ ис-иһигэр киирдэххэ иэйинньэҥин, үлэҕэ-хамнаска сыстаҕаһын эдьиийдэрэ-балыстара эрэ билэн эрдэхтэрэ. Киһиҥ икки эдьиийдээх, икки балтылаах, ол өттүнэн баҕас баай ахан. Кыыс аймах быыһыгар кыбыллан сылдьар диэтэххэ букатын уоллуҥу. Өлүөчүк баһа