Харах баайыыта. Венера Петрова

тилир гынан хааллылар. Оонньуур сирдэрэ бу турар. Чугуйарга чугаһа үчүгэй. Аатырбыт аптамааттар туох да адьырҕа көрүҥнэрэ суох. Чөкө эрээри дьэрэкээннэрэ сүр. Харчы хамныахтаах, хаҥыахтаах. Уонна хаһан эмит арааһыгар аралдьыйыахтаах. Оонньуулара тус-туһунан ис хоһоонноохтор, эҥин ааттаахтар. Кулубуньуучука диэн, буруопкалар диэн, хараас диэн, эбисийээнэ диэн. Биһиги дьоммут арыый да судургутун – сурааһыннар диэни таллылар. Маҥнай балтыынньыгы сиэртибэлээтилэр.

      Куоста билбэт буолан бэрт сэрэх. Биэрбиккин барытын ыйыстыах аптамааты кытары аахсан да диэн, кинини өйүнэн хаһан сүүйээри. Үстүүнэ бэйэтэ оонньуур саҕа асаартаах. Кини мииссийэтэ диэн ыйыы-кэрдии эрэ этэ. Киһибит ыйыан оннугар ыххайыах курдук. Ыйааччыта бааттааҕа дуу, оонньооччута оһуобайа дуу – сүүйдүлэр. Аан маҥнай оонньооччуну амтаһытар буоллахтара. Киһибит хараҕа уоттанна, аптамааты кытары аптамаатынан, үлүбүөй оонньоон барда. Үчүгэй күнтэн үчүгэйин барытын ыан ылыахха буоллаҕа. Табыллыбычча табыллаҕын. Бортууна ырбайарын тухары туттуммахтаан хаалаҕын. Бортууната ботуччу биэрдэ. Биэс уонун эргитэн үс тыһыынчаҕа тиэртэ. Үйэтин тухары оонньообуттуу сананна. Кулубуньууканы минньигэһиргэттэ, буруопкаҕа хаайтарбата, харааска муммата, эбисийээнэлиин да биир тылы булла. Буонустаата-хайаата, киһибит харчыта эргийэ-эргийэ эбиллэр. Бу үйэҕэ билбэтэх дьикти иэйиитигэр ылларан истэ. Өрөбөлүүссүйэньиэр дуома букатын бурсууй бодолоноору, хапыталыыс хааннанаары ыксатта.

      – Баһан ылбытыҥ бараныан иннинэ баран хаал!

      – Аа? Туох диигин? – Куоста атаһыгар балыйар.

      – Суох, мин саҥарбакка олорорго дылыбын, – киһим бырахтараары гынна диэн дьиксиннэ быһыылаах.

      Куостата оонньууттан ордубат. Үлүбүөй оонньуу олорон дьиҥнээхтик киирсэн барда. Түһээтэхтээҕигэ эрэ төлөрүйэр түгэх санаата кытары үлэлэһэр. Киһибит сүүй да сүүй. Аптамаакка абылаттаҕа ити. Бииртэн бииргэ ойон тиийэн оҕо бөҕөтө. Өйүн сүүйээри массыына оонньоторо дуу, бортууна хотун санаатын таптаҕа дуу – киһи итэҕэйиэ суоҕун курдук. Албын дьол хаарыан уолбутун харааччы иирдииһи.

      – Атахха биллэр, ап-паала!

      – Босуол!

      – Аа? Миигин этэҕин дуо? Эн да үүрүүтэ суох бараары олоробун. Бардым, – Үстүүнэ куттуур.

      Биирэ онно эрэ кыһаллыбат. Биирдэ өйдөөбүтэ аптаах аптамаатын кытары суос-соҕотоҕун хаалбыт.

      – Бүт диибин дии! Дур-раак! – ким үөҕэрий ити, ээ?

      Суос-соҕотох. Үөхтэ ээ ким эрэ. Оруобуна бэйэтин куолаһынан. Бэйэтин бэйэтэ буойа сатыыра буолуо дуо?

      – Эрдэ-сылла элэс гыныахха! Бал-даа!

      Һуой! Үкчү бэйэтин куолаһа! Иһигэр иҥнэ сылдьар иккис Куоста кокуоскалыан иһин көстүбэт. Оонньоору гыннаҕын аайы киһитин ноҕоруускалыыр, иһиттэн аалан мэһэйдиир. Бэйэтин кытта охсуһа сатаан баран, киһибит син дьиэлээтэ. Буортуйа илик бортууна өһүргэннэ быһыылаах – аны өҥөйдөр эрэ өстүйүүһү. Биһиги киһибит дьарыгын уларытан иһэринэн маладьыас. Бортууна тиэрэ эргийэ илигинэ элэс гынан хаалар. Туһугар үчүгэй таактыка.

      Оттон кинилэри иилиир хартыыҥка өҥө-дьүһүнэ уларыйар. Күһүҥҥү биллибэтинэн сымнаҕас