Nauka Holenderskiego przez Literaturę: Analiza i Tłumaczenie 'Max Havelaar' z Klasyki Niderlandzkiej. Nikita Shcheholevatyi

duitsche Ryk – hrabiowie Rzeszy, markizowie, graafowie i burmistrzowie Rzeszy Niemieckiej, evenzoo door den Keizer aangesteld – mianowani przez Cesarza, meestal gekozen uit de Baronnen – zazwyczaj wybierani spośród baronów).

      Zonder uitweiding over den oorsprong des adels, die geheel in de natuur ligt, wensch ik toch plaats te geven aan de opmerking hoe in òns werelddeel en ginds in 't verre Indie, dezelfde oorzaken dezelfde gevolgen hadden. (Bez rozwodzenia się nad pochodzeniem szlachty, które całkowicie leży w naturze, chciałbym jednak zwrócić uwagę na to, jak na naszym kontynencie i tam w dalekich Indiach te same przyczyny miały te same skutki; uitweiding over den oorsprong des adels – rozwodzenie się nad pochodzeniem szlachty, geheel in de natuur ligt – całkowicie leży w naturze, wensch ik toch plaats te geven aan de opmerking – chciałbym jednak zwrócić uwagę, òns werelddeel – nasz kontynent, 't verre Indie – dalekie Indie, dezelfde oorzaken dezelfde gevolgen hadden – te same przyczyny miały te same skutki).

      Een land moet op verren afstand geregeerd worden, en hiertoe zyn beambten noodig, die 't centraal gezag vertegenwoordigen. (Krajem trzeba zarządzać z daleka i do tego potrzebni są urzędnicy, którzy reprezentują władzę centralną; op verren afstand geregeerd worden – zarządzać z daleka, beambten noodig – potrzebni urzędnicy, centraal gezag vertegenwoordigen – reprezentować władzę centralną).

      Onder het stelsel van militaire willekeur, kozen de Romeinen hiertoe de Praefecten, in den aanvang gewoonlyk de bevelhebbers der legioenen die 't bedoelde land hadden ten-onder gebracht. (W systemie militarnej samowoli Rzymianie wybierali do tego Prefektów, zazwyczaj dowódców legionów, którzy podbili dany kraj; stelsel van militaire willekeur – system militarnej samowoli, kozen de Romeinen hiertoe de Praefecten – Rzymianie wybierali do tego Prefektów, bevelhebbers der legioenen – dowódcy legionów, bedoelde land hadden ten-onder gebracht – podbili dany kraj).

      Zulke landstreken bleven dan ook: provincien, dat is: wingewesten. (Takie regiony pozostawały prowincjami, czyli krajami podbitymi; landstreken – regiony, provincien – prowincje, wingewesten – kraje podbite).

      Maar toen later het centraal gezag des duitschen Ryks behoefte voelde, eenig ver gelegen volk aan zich te binden op andere wyze dan door stoffelyk overwicht alleen, zoodra een verwyderde streek werd beschouwd als door gelykheid in afkomst, taal en gewoonten tot het Ryk te behooren, deed zich de noodzakelykheid gevoelen, iemand met de leiding der zaken te belasten, die in dat land te-huis behoorde niet alleen, maar door zyn stand boven zyn medeburgers in die streken verheven was, opdat de gehoorzaamheid aan de bevelen des Keizers, gemakkelyk werde door de samengaande neiging tot onderwerping aan hem die met de uitvoering dezer bevelen belast was. (Jednak później, gdy władza centralna Cesarstwa Niemieckiego poczuła potrzebę związania ze sobą odległych ludów w inny sposób niż tylko przez przewagę materialną, gdy tylko odległy region został uznany za należący do Cesarstwa ze względu na wspólne pochodzenie, język i zwyczaje, pojawiła się konieczność powierzenia kierowania sprawami komuś, kto nie tylko był rodowitym mieszkańcem tego kraju, ale także przewyższał swoich współobywateli w tych regionach pozycją, aby posłuszeństwo wobec rozkazów Cesarza było łatwe dzięki wspólnej chęci podporządkowania się temu, kto został obarczony wykonaniem tych rozkazów; centraal gezag des duitschen Ryks – władza centralna Cesarstwa Niemieckiego, eenig ver gelegen volk – odległe ludy, aan zich te binden – związania ze sobą, stoffelyk overwicht – przewaga materialna, verwyderde streek – odległy region, door gelykheid in afkomst, taal en gewoonten – wspólne pochodzenie, język i zwyczaje, leiding der zaken – kierowanie sprawami, iemand met de leiding der zaken te belasten – powierzenia kierowania sprawami komuś, in dat land te-huis behoorde – rodowity mieszkaniec tego kraju, stand boven zyn medeburgers – przewyższał swoich współobywateli, de gehoorzaamheid aan de bevelen des Keizers – posłuszeństwo wobec rozkazów Cesarza, samengaande neiging tot onderwerping – wspólna chęć podporządkowania się, de uitvoering dezer bevelen belast was – wykonanie tych rozkazów).

      Hierdoor werden dan tevens geheel of gedeeltelyk de uitgaven vermeden, voor een staand leger ten-laste der algemeene staatskas, of, zooals meestal geschiedde, ten-laste van de gewesten zelf, die door zoodanig leger moesten bewaakt worden. (W ten sposób unikano również całkowicie lub częściowo wydatków na stałą armię obciążających ogólny skarbiec państwa, lub, jak to zwykle bywało, na koszt samych regionów, które musiały być strzeżone przez taką armię; uitgaven vermeden – unikano wydatków, staand leger – stała armia, ten-laste der algemeene staatskas – obciążających ogólny skarbiec państwa, ten-laste van de gewesten zelf – na koszt samych regionów, zoodanig leger moesten bewaakt worden – musiały być strzeżone przez taką armię).

      Zoo werden de eerste Graven gekozen uit de Baronnen des lands, en strikt genomen is dus 't woord graaf geen adellyke titel, doch slechts de benaming van een met zeker ambt belasten persoon. (Tak więc pierwsi Hrabowie byli wybierani spośród Baronów kraju, a ściśle rzecz biorąc, słowo hrabia nie jest tytułem szlacheckim, ale jedynie określeniem osoby obarczonej pewnym urzędem; eerste Graven – pierwsi Hrabowie, gekozen uit de Baronnen des lands – wybierani spośród Baronów kraju, 't woord graaf – słowo hrabia, geen adellyke titel – nie jest tytułem szlacheckim, benaming van een met zeker ambt belasten persoon – określenie osoby obarczonej pewnym urzędem).

      Ik geloof dan ook dat in de middeleeuwen de meening gold, dat de duitsche Keizer wel 't recht had, graven, d.i. landschapsbestuurders, en hertogen, d.i. heiraanvoerders, te benoemen, doch dat de Baronnen beweerden, wat hun geboorte aangaat, aan den Keizer gelyk te zyn en alleen van God aftehangen, behoudens de verplichting den Keizer te dienen, voor-zoo-ver deze met hun toestemming, en uit hun midden gekozen was. (Uważam zatem, że w średniowieczu panowało przekonanie, iż cesarz niemiecki miał prawo mianować hrabiów, tj. zarządców regionów, i książąt, tj. dowódców wojskowych, ale baronowie twierdzili, że z urodzenia są równi cesarzowi i zależą tylko od Boga, z obowiązkiem służenia cesarzowi, o ile został wybrany za ich zgodą i spośród nich; middeleeuwen – średniowiecze, meening gold – panowało przekonanie, duitsche Keizer – cesarz niemiecki, graven – hrabiów, landschapsbestuurders – zarządców regionów, hertogen – książąt, heiraanvoerders – dowódców wojskowych, baronnen – baronowie, hun geboorte aangaat – z urodzenia, den Keizer gelyk te zyn – równi cesarzowi, alleen van God aftehangen – zależą tylko od Boga, verplichting den Keizer te dienen – obowiązkiem służenia cesarzowi, met hun toestemming – za ich zgodą, uit hun midden gekozen was – spośród nich).

      Een graaf bekleedde een ambt waartoe hem de Keizer had geroepen. Een baron beschouwde zich als baron ‘door de genade Gods’. (Hrabia piastował urząd, do którego powołał go cesarz. Baron uważał się za barona 'z łaski Bożej'; graaf bekleedde een ambt – hrabia piastował urząd, de Keizer had geroepen – cesarz powołał, baron beschouwde zich als baron ‘door de genade Gods’ – baron uważał się za barona 'z łaski Bożej').

      De graven vertegenwoordigden den Keizer, en voerden als zoodanig diens banier, d.i. den Standaard van het Ryk. (Hrabowie reprezentowali cesarza i jako tacy nosili jego sztandar, tj. sztandar Rzeszy; graven vertegenwoordigden den Keizer – hrabowie reprezentowali cesarza, diens banier – jego sztandar, Standaard van het Ryk – sztandar Rzeszy).

      Een baron bracht volk op de been