Ҳаёт қайиғи (3 китоб). Тохир Хабилов

Лекин орангизда ёш Холидийлар йўқми? Уларни янчиб ташлай оласизми? Саволимга ҳозир жавоб қайтарманг, жавобни вақт беради. Азизим, сиз баҳсни яхши кўрасиз, биламан. Сиздан ўтинчим бор: бугун баҳслашмайлик. Ундан кўра, найнинг ноласини тинглайлик.

      Ҳикмат Ўролов нигоҳини яна китоб саҳифасига кўз югуртириб, хонада худди ўзидан бошқа ҳеч ким йўқдай, паст овозда ўқий бошлади:

      Сиррим оҳу нолишимдан дур эмас,

      Бу қулоқ, бу кўзда лек у нур эмас.

      Тан ва жон ҳам жону тан мастур эмас,

      Кимсага жон кўрмаги дастур эмас.

      Най садоси оташедур, бод эмас,

      Кимда оташ йўқ – у одамзод эмас…

      Ҳикмат Ўролов саҳифадан кўзини олиб, хўрсиниб қўйди.

      Унинг нима учун хўрсинганини Анвар эртасига фаҳмлаб етди.

* * *

      Асқад ака бундай ғаламисликларни эътиборсиз қолдиришга уринардилар. Лекин ҳадеб дардни ичга ютавериш ўзларига зарар қилди. “Андишанинг оти – қўрқоқ”, деб ҳисобловчилар инсоф эгаларининг кушандаси экани сир эмас.

      Менинг шайтоним бор,

      Айёр шўхлик эмас,

      Ёки бир елкамни қилганмас макон,

      Бир қоп ёнғоқ экан, деб ҳам ўйламанг,

      Менинг шайтон дўстим – чинакам шайтон.

      Ана шундай ҳолатда яшамоқнинг мушкуллигини ҳис қилиб кўрайлик. Лекин бизга аёнки:

      Ҳа, қўнғиз сасийди, булбул эса нолон,

      Иши белгилайди ҳар зот мавқеини.

      Ҳаёт фалсафасини ўқимоққа ҳар бир инсон интилади, адолатни ҳар ким ўзича талқин этади. Ҳар бир кишининг адолати ўзининг худбинлиги даражаси билан белгиланади.

      Адолатни ҳеч ким қилмас садақа,

      Ҳар қадаминг талафотли жанг.

      Хатодан, сабоқдан манглайинг чақа,

      Ҳансираб оёқда турасан аранг.

      Асқад ака ижодни муқаддас деб билардилар. Вақтни ниҳоятда қадрлардилар. Турли йиғин ва мажлисларда иштирок этиш у киши учун нохуш эди. Баъзилар “адабиёт кунлари” деб аталмиш тадбирларда иштирок этишни ёқтирадилар. Асқад ака эса буни вақтни зое кетказиш, деб ҳисоблардилар. Туркияда бўлганимизда Аҳмад Лутфий Қозончи билан учрашиб уни одоб ва одат юзасидан меҳмонга таклиф этдик. У киши “Ўзбекистонда мен қиладиган иш борми?” деб сўрадилар. Биз юмуш йўқлигини, айланиб, ўйнаб келишларини айтдик. Шунда Аҳмад Лутфий: “Юмуш бўлмаса, бормоқликдан не наф? Менинг ўқийдиган китобларим кўп, ёзадиган гапларим кўп”, деб таклифимизни қайтардилар. Ўша ерда мен Асқад акани эсладим. Бир куни Асқад ака Ленинграддаги адабиёт кунларидан қайтганларида кўпчилик каби “Сафарлар яхши ўтдими?” деб сўрадим. Асқад ака кулимсираб “Ҳа, бир ҳафта умримизни совуриб келдик”, дедилар. Кейин қўшиб қўйдилар: “Эдуардас Межелайтис зўр гап айтди: “Асқад, Лев Толстой нима учун кўп ва яхши ёзган, биласанми?” деб сўраб, жавобини ўзи нақд қилиб қўя қолди: “СССР Ёзувчилари союзи Лев Толстойни шунақа йиғинларга чақиравериб вақтини олмаган, ижод қилишига халақит бермаган”.

      Эзгулик – ёвузлик, ҳақиқат – ёлғон,

      Булар