Məktəbə dəvət. Рашид-бек Исмаил оглы Эфендиев

ey binəva27 tənbəl!

      Yönəl, get məktəbə sarı,

      Öyrən bütün ən yaxşı asarı28,

      Oxu, elm əhli ol, barı

      Dedirtmə adına tənbəl.

      Oxu elmi, işıqlan bir,

      Yaxıl elm oduna, yan bir,

      Avam qalmaqdan utan bir,

      Bax öz əhvalına, tənbəl!

      Olar hər yuxlayan qafil,

      Qalar hər kəsbdən cahil,

      Bunu çox pis, yaman iş bil,

      Cəfa bas canına tənbəl!

      NƏSİHƏT

      Oğul, canım-ciyərim,

      Dur, məktəbə aparım.

      Oxu, çəkim xərcini,

      Mənim səbri-qərarım.

      Aman, aman, övladım,

      Gözlə, batmasın adım.

      Oğul, gəl get məktəbə,

      Fikir ver hər mətləbə.

      Əqlin-kamalın olsun,

      Qoşulma biədəbə.

      Aman, aman, övladım,

      Gözlə, batmasın adım.

      Gecə-gündüz çalış get,

      Şagirdlərə qarış get.

      Ciddi-cəhdlə sən oxu,

      Dərsə, elmə alış get.

      Aman, aman, övladım,

      Gözlə, batmasın adım.

      Məktəbini əziz bil,

      Davam et bir neçə il.

      Öyrən, balam, ol alim,

      Qalma avam, cahil.

      Aman, aman, övladım,

      Gözlə, batmasın adım.

      QƏLƏM

      Qələm söylər ki: “Mən şahi-cəhanam,

      Qələm əhlin kamala çatdıraram”.

      Qələm söylər cahanda hər dil ilə,

      Müsahibdir ədib kamil ilə.

      Qələm alətdir əldə xeyli kəskin,

      Qılıncdan itidir, topdan ötgün.

      Qələm bir anda Şərqin halın anlar,

      Diyari-Qərbin əhvalın anlar.

      Əgər kəssən başın, etməz şikayət,

      Həmişə eylər əmrinə itaət.

      Qələm şakidir o kəsdən ki, bilməz

      Onun qədrin, atar hər yana, silməz.

      QADIN KİMDİR

      Cahan bir cisimdir, canı qadındır,

      Yaradan cümlə insanı qadındır.

      Yaşar aləm, alar feyz qadından,

      Ruhumun mənbəyi, məkanı qadındır.

      Tədavi29, həm təkamül, həm tərəqqi

      Verən insana, bil, onu qadındır.

      Qadın yüksəlməsə, yüksəlməz aləm,

      Yəqin, yüksəldən insanı qadındır.

      Hüzuru məclisə böyük şərəfdir,

      Şərafət hökmünün canı qadındır.

      QADIN ŞƏRQİSİ

      Bu gülşəni-dəhrin30 gülü, xəndanı31 qadındır,

      İzzü şərəfi32, şövkəti, həm şanı qadındır.

      Gün tək verir afaqa ziya mərifətilə,

      Ərkəklər alan ol işığın kanı33 qadındır.

      Ağuşu onun məktəbidir öz övladına,

      Elmi-ədəbin əqil dəbistanı34 qadındır.

      Qaimdir35 onunla bəşəriyyət, gələcəkdə

      Nəslə yetirən elmli cavanı qadındır.

      Ərkəklə qadından mütəşəkkil bəşəriyyət,

      Lakin onun ədəb-mərifət şəni qadındır.

      Qadın anamızdır, yüksəlməlidir o, hər an,

      Təqdirə layiq o ülvi bəşər qadındır.

      BİR QIZIN SUALI

      Sordu bir ismi molladan bir qız:

      “Nə üçün oğlan elm alır yalqız?

      Nə olar, biz də elmi öyrənsək,

      Oxuyub əmri-şərimiz bilsək?

      Elm insan üçün şərafətdir,

      Alim olmaq bir özgə nemətdir!”

      Dedi molla ki: “Ey həya kanı,

      Oxu yalnız savadi-Quranı.

      Yazı yazmaq haramdır arvadə,

      Yazsa, namusunu verər badə.

      Arvadın elminə lüzum yoxdur,

      Yazı bilməzsə, heç sözüm yoxdur”.

      Bu sözü çün eşitdi qız ondan, dedi:

      “Çıxma, a molla, imandan.

      Sormuram mən sənin təsəvvürünü,

      Mənə şərh etmə öz təfəkkürünü”.

      Bunu molla eşitcək ol qızdan,

      Dönmədi şərh qıldığı sözdən.

      Dedi: “Mən sahibşəriətinəm,

      Alimi-kaşifi-həqiqətinəm.

      Arvadın əqli, dini naqisdir,

      Yazı yazmaq onun üçün pisdir”.

      Qız baxıb mollanın quru sözünə,

      Söylədi eybini onun gözünə:

      “Əmri-nahiyə36 hamı mükəlləfdir37,

      Hansı işdə kişilər əşrəfdir38?

      Kişi, arvad təfavütü39 yoxdur,

      Hər birinin fəziləti çoxdur.

      Ata ər isə, arvadı anadır,

      Nəsil üçün arvadın adı anadır.

      Ey kişi, sən də olmusan anadan,

      Razı olma anan qala nadan.

      Hər

27

Binəva – yazıq

28

Asar – əsərlər

29

Tədavi – müalicə

30

Gülşəni-dəhr – güllü-çiçəkli aləm, dünya

31

Xəndan – gülən

32

İzzü şərəf – namus, ad-san

33

Kan – mədən

34

Dəbistan – məktəb

35

Qaim – düz dayanan

36

Əmri-nahi – qayda və qadağalar

37

Mükəlləf – məsul, cavabdeh

38

Əşrəf – ən şərəfli, daha şərəfli

39

Təfavüt – fərq