Sehrbazın Şagirdi. Эвальд Флисар

dua bayraqlarını, dua təkərlərini və mandalaları görəndə gülümsəyirik, – dedi. – Onların simvol olduğunu başa düşə bilmirik. Fransa bayrağı kimi. Simvolların dəyərini dərk edə bilməyən biri üçün hətta Fransa bayrağı da bir hissə parçadan başqa bir şey ola bilməz”.

      "Elə problem də budur. – O, təslim olmaq əlaməti göstərmədi. – Biz buddist simvollarının arxasında yatan reallığı dərk edə bilmirik. Bütün günü dua çarxını fırladan bir ladaxı görsək, buna xurafat deyirik. Amma kimsə bizə bu gündəlik ritualın nevrotik xəstəliyi müalicə edə biləcəyini sübut etsəydi, bunun psixologiya olduğunu deyərdik!”

      Axşama yaxın Rinqdom vadisində dayandıq və fransızlar bir az qəhvə dəmlədilər. Batan günəş yuxarıdakı buzlaqlara qızılı rəng verirdi. Soyuq kölgələr dərə boyu uzanırdı. Jül xəritəni açıb şərqə baxdı.

      "Orada, – o, yuxarıdakı parlaq, az qala səmada üzən iki qarlı dağ zirvəsini göstərdi. – Nun və Kun, Zanskar silsiləsində ən yüksək dağlar. Onların arasında ağ mis dərəsinə aparan keçid var”.

      Qısa söhbətdən sonra yola davam etmək əvəzinə çadır qurub çay kənarında gecələmək qərarına gəldilər. Müdrik qərar olduğu məlum oldu. Hər şey hazır olanda Nun və Kun artıq axşamın dərin kölgələrində gözdən itmiş, vadinin dibi isə şəffaf qaranlığa bürünmüşdü. Səmada çoxlu parlaq ulduzlar peyda oldu. Uzun yoldan o qədər yorulmuşduq ki, düşərgə tezliklə sükuta qərq oldu. Yalnız orda-burda pıçıltılar, səngimiş gülüşlər, arabir öskürək. Sonra xoruldama. Və çox da uzaqda olmayan çayın pıçıltılı axışı.

      Və peşmançılıq gətirən gecə. Və qəzəb. Və cəmi bir gün əvvəl çiyinlərini çəkərək bu dağlarla sağollaşa biləcəyinə inanan şagirdin məyusluğu. Kim bilərdi ki, o, özünü aldadır, buna baxmayaraq, öz daxilində etiraf etməyə cəsarəti yoxdur. Yataq kisəmin istisində özümü söyməyə başladım.

      Bəs özünü söyən adam kim idi? Başımı çıxarıb səmaya baxdım.

      Və birdən sanki mesaj mənə çatdı, elə bil bütün dağlar üstümə çökdü. Kimi axtardığım bəlli deyil? İçimdəki usta. İçimdə o qədər mübahisəli “Mən”lər, kiçik Flisarlar fırlanır ki. Heç bir səbəb olmadan başını yellədən, xırda bir şeyi heç vaxt bağışlamayacağına and içən, kiçik qabığını heç vaxt tərk etməməyə qərar verən iflic olmuş melanxolik və nazik buzun üstündə addımlayan və rəqs etməyə başlayan düşüncəsiz optimist; bir ideyaya aşiq olub dünyanı onun formasına salmağa çalışan; həm də zamana təslim olmağı bacaran və özünü xoşbəxt hiss edən.

      Bütün bu “Mən”lərin ustası kimdir?

      Onları nəzarətdə saxlayan, həddi aşanda sakitləşdirən, çox uzağa gedəndə geri çəkən kimdir? Ustanın və ustanın anarxiya qaydalarının olmadığı yerdə nizam yoxdur.

      Ağ mis ölkəsinin astanasında hökmdarsız bir ərazi olaraq qalıram; hakimiyyətin bir qəsbkardan digərinə keçdiyi ərazi. Mənim “Mən”imə lazım olan şey ustadır.

      Səhər çölə çıxanda çadırların nazik buz təbəqəsi ilə örtül-düyünü gördük. Fransız alpinistləri güclü səhər məşqlərinə başladılar. Nəzakət xatirinə mən də onlarla bir neçə təkan hərəkətləri etdim, lakin ciyərlərim xırıldamağa başlayan kimi çox da uzaqda olmayan tənha stupaya tərəf getdim. Mən hələ də yüksəkliyə öyrəşməmişdim; aşağı təzyiq başımı gicəlləndirir və yorurdu. Şərqə baxanda artıq səhər günəşinin şüaları altında işaran Nun və Kun zirvələrini görürdüm. Dəniz səviyyəsindən 4 500 metr hündürlükdə yerləşən Zanskar vadisinə aparan yeganə keçid – Pensi-la onların arasında hələ də qaranlıqda idi. Jül mənə dedi ki, Zanskar dünyanın ən sirli yerlərin-dən biri, hakimiyyəti iki padşahın öz razılıqları ilə paylaşdığı köhnə buddist krallığı, kəndlər vadisi, sıldırım qayalı dağlara oyulmuş monastırlar və məbədlər vadisi, dərin kanyonlar və sürətlə axan çaylar vadisi, köhnə asma körpüləri olan; qədim rituallar vadisi, ən zəngin təxəyyülün belə reallıqla rəqabət apara bilmədiyi nağıl dünyası idi.

      Birdən dağ silsiləsi boyunca günəş öz şüalarını ötürməyə başladı və vadinin kölgəli qaranlığını sanki bir sehrlə dağıtdı. Dağların ətəyində yuvarlaq bir təpədə yerləşən Rinqdom lama monastırının qırmızımtıl kurqanı aydın görünürdü. Uzun tünd-qırmızı paltolu bir qrup naxırçının müşayiəti ilə ağır yüklü yak və ponilərdən ibarət uzun bir karvanın yavaş-yavaş kurqana doğru irəlilədiyini görürdüm.

      Himalay silsiləsinin şimal hissəsində işıq qeyri-adi formada kəskindir. Hava çox quru və təmiz olduğu üçün yüz mil uzaqlıqdakı dağlar olduğundan daha yaxın görünür. Dünyanın daha da yaxınlaşdığını, üzərinə doğru irəlilədiyini və dağların zirvəsindəki qara toxunmaq üçün təkcə əlini uzatmaq lazım olduğunu hiss edirsən.

      Təhrif olunmuş anlayışlar məni təbiətin strukturuna, maddə və enerji rəqsinin bir hissəsinə birləşmiş kimi hiss etdirirdi. Mən ölə bilmərəm, çünki hər zaman eyni formada olmasa da, həmişə mövcud olmuşam və bundan sonra da olacağam. Heç olmasa, bir müddətlik ayrılmaz hissəsi olduğum dünya ilə əlaqə yaratmaq üçün “Mən”lərimin anarxik torundan ayrılmağı bacardım.

      “İndi! – düşündüm. – İndi Yoqananda məni anlaya bilərdi. İndi, o, təkcə boş havada anlaya bilməzdi!”

      Mən fransızlarla sağollaşdım və Rinqdom lama monastırına doğru yola düşdüm. Təsadüfə bax ki, tez bir zamanda karvana çatdım. Kişilərdən heç biri ingilis dilini başa düşmürdü, amma məni geniş təbəssümlə və nəzakətlə qarşıladılar. Çantamı çıxarıb ən güclü ponilərdən birinin kürəyinə bağladılar.

      Karvanın dişsiz başçısı “Zanskar, Zanskar” deyərək Nun və Kunu göstərirdi.

      “Zanskar, Zanskar” mənim də tez-tez təkrarladığım və gedib çatmaq istədiyim yer idi.

      Yol çox uzun idi. Ən çox yadımda qalan xatirələr gözlənilməz hadisələrlə monotonluğun pozulduğu anlar oldu. Ponilərdən biri dişlərini sol ombama necə yapışdırdısa, günəşdən yanmış tibet sifətlər rəğbət dolu təbəssümlərə büründü. Kobud yəhər arxamı necə ağrıdırdısa, atdan düşüb piyada davam etməli oldum. Bir az sonra məni dişləyən poni dizimdən bir qarış yuxarıya düzgün hədəfli təpik vurub yarama duz basdı. Sonqten adlı bir kişinin topuğu qayalıq yolda necə burxuldusa, onu yəhərə qaldırmalı oldular, lakin ağrıya baxmayaraq, o, gülümsəməyə davam etdi.

      Və aşırımın yaxınlığındakı yamaclarda yuvalarının girişinə yaxın quyruqlarının üstündə oturaraq heyrətli maraqla bizi izləyən tülküyə bənzər tüklü heyvanlar gördük. Onlar qəfildən “fiuuu, fiuuu, fiuuuu” fit çalaraq dəli kimi ora-bura qaçmağa başladılar və sonra gözdən itdilər. Kişilər dedilər ki, heyvanlara “fiuuuu” deyirlər, amma, məncə, onlar marmota bənzəyirdi.

      Günortaya yaxın dayandıq. Kişilər at peyininin quru lopaları ilə od yandırdılar, bir qazan su qaynatdılar, içinə çay yarpağı atdılar və sonda dörd ovuc arpa unu əlavə etdilər. "Tsampa" dedilər. Dünyanın bu hissəsində əsas yemək olan tsampanı sevmədim, ona görə də bir qutu mal əti konservi açdım. Nəzakətli olduğum üçün, imtina edəcəklərinə inanaraq,