Sehrbazın Şagirdi. Эвальд Флисар

içə biləcəyin sürahiyəm. Necə və nə qədər içəcəyin isə sənə bağlıdır. Sadəcə diqqətli ol ki, suyu tökməyəsən”.

      Düzənlikdə axşam küləyi əsməyə başlayır, özü ilə şırıltılı çayların səslərini gətirirdi. Axşam sərinində titrəməyə başladım. Ocağa yaxınlaşmaq üçün nərdivanla enmək istədim, amma ayağa qalxan kimi qoca məni geri çəkdi.

      “Qal”, – dedi.

      İzah etdim ki, isti paltar geyinmək istəyirəm. Bir daha məni geri çəkdi. “Əgər sənə soyuqdusa, bu, sadəcə bir fikirdir; onu zehnindən uzaqlaşdır və isinəcəksən".

      Soyuqluğun qətiyyən fikir olmadığını, bədənimin yaşadığı əsl hiss olduğunu söylədim. "O dağların üstündə parıldayan ləl-cavahiratı görürsənmi?" – deyə soruşdu.

      "O, ulduzdur, daş-qaş deyil", – dedim.

      "Hardan bilirsən?"

      “Beynimdə assosiasiya etməklə, – dedim. – Yaddaşım mənə deyir ki, göydə parıldayan kiçik nöqtələr ulduzlar, bəzi hallarda isə planetlərdir. Onlar, şübhəsiz ki, daş-qaş deyillər; buna ancaq uşaq inanar”.

      “Hansı zehni hadisə sizə şeyləri assosiasiya ilə bilməyə imkan verir? Onları məktublar və sənədlər kimi fayllara qoymaq üçün?”

      Düşündüm: bu qabiliyyət olmasa, dünyanı xaos kimi yaşayardım. Sərhədlər çəkə bilməsəm və şeyləri ayıra bilməsəm, yaşaya bilməzdim. Yaşadığım dünyanın əsl təşkilatçısı mənim konseptuallaşdırma qabiliyyətimdir. Bu qabiliyyət olduqca gözəldir – robota çevrilənə qədər. Və bu, gec deyil, daha tez baş verir. Dünyanı birbaşa və doya-doya yaşamaq əvəzinə onu kiçik parçalara bölürəm, həmin parçaları gələcəkdə istifadə etmək üçün işarələnmiş siyirmələrdə gizlədirəm. İlk sevgini yaşayan mən əsl “mən”əm. İkinci məhəbbəti, birincisini artıq yaşamış (və siyirmədə saxlanmış) biri yaşayır. Robot. Sevgi anlayışı. Bu qabiliyyət mənim üçün həyatı yaşamağa imkan yaradır. Ancaq bunu nəzarətdə saxlamasam, həyatım tükənəcək, bir sıra təkrarlanan hekayələrdən ibarət olacaq.

      "Yaxşı, gəl yataq", – Yoqananda dedi.

      VIII

      ZƏLZƏLƏNIN ILK TƏKANLARI

      Yataq kisəmin içinə girən kimi tez bir zamanda qızınmağa başladım. Qapıdan gələn təzə peyin qoxusu ilə yuxuya gedirdim. Birdən Yoqananda dedi: "Biz səssizliyə qulaq asıb qaranlığı müşahidə edəcəyik".

      Mən də ətrafımdakı qaranlığa baxaraq qulaq asdım.

      "Nə eşidirsən, nə görürsən?"

      Dedim ki, tamamilə səssizlik deyil, çünki çayın şırıltısını, dua çarxının cırıltısını və tövlədəki heyvanların hərəkətini eşidirdim. Qaranlıq da zülmət deyildi: pərdədəki boşluqlardan ay şüası parlayırdı və onun işığında divarın kiçik hissəsini və onun parladığı boşluğun formasını görürdüm. Mən sükuta deyil, onun içindəki güclə eşidiləcək səslərə qulaq asırdım; mən qaranlığı yox, onun içindəki incə işıq şüasını müşahidə edirdim.

      "Düzdür, – dedi. – İndi səsləri uzaqlaşdır. Yalnız səslərin narahat etdiyi şeylərə diqqət yetir".

      Bacarmadım. Qısa bir anlıq səsləri uzaqlaşdıranda onlar yenidən yadıma düşürdü, ya da onların qayıtmasını gözləyirdim. Bu nevrotik mübarizə düz on dəqiqə davam etdi. Sonra imtina etdim. Dedim ki, mənim anlayışım vəhşi heyvanların hücumuna məruz qalmış, parçalanıb hər tərəfə sürüklənən çarəsiz maral kimidir.

      "Çünki sən həqiqətən diqqətcil deyilsən, – dedi. – Çünki ancaq mənfi psixi hallara nail ola bilirsən".

      Qəzəb, qürur, boşboğazlıq, tənbəllik, qorxu, paxıllıq, şəhvət, narahatlıq, şübhələr, özünə yazığı gəlmək, inciklik, bezginlik, tərslik, ümidsizlik, əsəbilik, sentimentallıq, bədbinlik, inamsızlıq, depressiya, sinizm. Bunlardan hansı mənə məlum deyil?

      Mən ondan soruşdum ki, bu psixi hallar normal insan şəxsiyyətinin tərkib hissələri deyilmi? Şübhəsiz ki, hər bir insanın həyatında depressiyanın təbii olduğu anlar olur; insan daimi xoşbəxtlik içində yaşaya bilməz.

      "Niyə də yox? Xoşbəxtliyin əsl mahiyyətini bilirsənsə, edə bilərsən. Sənə elə gəlir ki, xoşbəxtlik lotereyada qalib gələndə və ya işinə görə mükafat alanda gələn eyforiya hissidir. Hansı tərəfin bundan zövq alır? Sənin eqon. Xoşbəxtlik palçıqda daş-qaş kimidir. O, sənin içindədir, amma sən bunu hiss edə bilmirsən. Müsbət hisslərdə yaşayır. Bilirsən heç?”

      "Necə bilməyə bilərdim? – Mən cavabladım. – Sevgi. Şəfqət. Sevinc. Və bəlkə də hər şey qaydasında və öz yerində olanda, heç bir qorxu və gözlənti olmayanda sülh və sakitlik hissi”.

      "Yaxşı, – dedi, – əgər bu, xoşbəxtlikdirsə, onu əldə etmək niyə bu qədər çətindir?"

      “Çünki belə hissləri tutub saxlamaq mümkün deyil, – dedim. – Çünki onlar həmişə mənfi olanlarla əvəz olunur”.

      "Onları eqo zəhərləyib, – dedi. – Hiss eqo şüuru səviyyəsinə düşəndə o, yalana, öz karikaturasına çevrilir. Sevgi qısqanclığa, şəhvətə, sahiblənməyə çevrilir. Şəfqət sentimentallığa, daxili rahatlıq süstlüyə çevrilir. Və sevinc kor-koranə həvəsə, özündən razı ekstaza çevrilir. Bu yüksək səviyyədən aşağı səviyyəyə sürüşmə prosesi davamlı olaraq davam edir”.

      "Bunun qarşısını necə ala bilərəm?"

      “Fikirlərimi müşahidə edərək”, – dedi. Onların necə əmələ gəldiyini, necə əlaqələndiyini, yaddaşın dərinliklərindən necə çıxdığını, səthə necə yüksəldiyini müşahidə etməliyəm. Qorxularımın, arzularımın yaranmasını müşahidə etməliyəm, onları izləməliyəm. Bütün hisslərimin və düşüncələrimin bütün mərhələlərini müşayiət etməliyəm. Gec-tez onların dağıldığını fərq edəcəyəm. Getdikcə azalacaqlar və nəhayət, heç biri olmayacaq. Bütün problemlərimin lokallaşdırıldığını görəndə onları hərflər kimi sıralayıb hər birini müvafiq fayla yerləşdirə biləcəyəm. Onlar bir yerə yığışıb məni boğmaqla hədələməkdən əl çəkəcəklər. Problem olmayan hər şeyə açıq olacağam. Və sonra bütün neqativliyim yox olacaq; palçıq əvəzinə başımın içində təmiz su olacaq.

      "Sən kəşf edəcəksən ki, məlumat aldığın andan ona reaksiya verdiyin an arasındakı müddət o qədər qısadır ki, yalnız dinc zehin onu izləyə bilər. Bu müddət sənin fürsətindir. Bu zaman nə qədər qısa olsa da, vərdişlərindən yan keçə və tamamilə yeni bir şəkildə reaksiya verə biləcəksən. Sonra özünü əhəmiyyətsiz şeylərlə yükləməkdən vaz keçəcəksən və onları öz-özünə həll olmağa buraxacaqsan. Zehnin yenidən gənc və məsum olacaq. Pozulmamış olacaq. Pozulmamış zehin isə yalnız olanı qeyd edir. Nə realdır, nə baş verirsə, onu. Və baş verənlər həqiqətin gözəlliyidir”, – dedi.

      “Sənə gizli bir söz deyim. Mənası olmayan sözdür. Sadəcə səsdir, ikihecalıdır. Gözlərini yum və bu sözü beyninin mərkəzinə qoy. Bunu beyninin içindəki bir tor, milçəkləri cəlb etmək və tutmaq üçün nəzərdə tutulmuş yapışqan parça kimi