Казан-йорт / Казань-юрт. Марат Амирханов

юлына басасың икән, үзеңә үпкәлә, үз аюыңнан ботарлатачакмын.

      Кәлимәт олуг кенәзнең ышанычын аклады. Хәтсез генә бәкләрне үз ягына аударды. Хөкүмәттә дә, диванда да аның кешеләре утыра. Карачылар, угланнар арасында да сүзе үтә. Иван шымчысының гамәлләреннән канәгать. Бүләк турында да онытмый. Алар инде тун ише генә түгел. Баш карачы вазифасы ул бүләкләрнең иң кыйммәтлесе. Бу вазифа аңа мал-мөлкәтен дә, дәрәҗә-абруен да олаулап-олаулап китерә.

* * *

      Мөхәммәдәмин кымыз кертергә кушты. Әңгәмә тагын да җанланыбрак китте. Тик әлегә бәкләр, морзалар үзара сүз куерталар. Бәгъзеләре ат көтүләре белән мактана, бәгъзеләре ау хәлләрен сөйли. Яшь кәләшләр дә телгә кереп-кереп ала. Кыскасы, төп сүзгә керешкәнче була торган гадәти гайбәтләр.

      Төп сүзне йә хан үзе башлый, йә аның фатихасы белән баш карачы тәкрарлый. Яңа хан үзен ничек тотар, әлегә билгесез. Әгәр авыз хәбәрләре раска килсә, ул баш карачыны өнәп җиткерми, имеш.

      Кәлимәтнең башында кырыкмаса-кырык уй. Үз сүзенең сүз буласына ышанычы зур булса да, нигәдер күңеле тыныч түгел. Эче поша. Илчеләр белән киңәш-табыш итешер иде, алар чакырылмаган. Ни сәбәпледер дөньясы кирегә китәргә тора кебек.

      Хан тамагын кырып куйды. Бу «игътибар, хәзер мине тыңлагыз!» дигәнне аңлата иде. Ләкин авызыннан сүз чыкмады, йомышчы морза гына нидер ишарә итте. Бүлмәгә төз гәүдәле, ыспай киемле бер чибәр углан килеп керде. Тын калдылар. Һәммәсе карашы белән угланны капшый, янәсе, нинди тутый кош бу?

      – Таныш булыгыз, баш углан Уйгын бәк, – дип, тантаналы төстә тәкъдим итте аны хан.

      Уйгын хан каршысына килеп тезләнде.

      – Күз карашларыннан күреп торам, монда җыелган мөхтәрәм җәмәгать синең белән бик кызыксына, углан, кыскача гына тәрҗемәи хәлеңне сөйләп уз, – диде Мөхәммәдәмин.

      – Мин Арча бәге Хуҗаш морзаның төпчек углы, – диде Уйгын, – атам хан галиҗәнапларына гаскәри хезмәткә җибәрде. Үзем белән бер чирү сугышчы алып килдем. Ханга турылыклы булырга ант эчәм. Аның өчен башымны салырга да әзер.

      – Бәрәкалла, бәрәкалла, – дип хуплады Әхмәт бәк баш угланның сүзләрен.

      Кәлимәт аңа күзенең агы белән карап куйды. Чөнки, беренчедән, хан баш угланны алыштыру хакында ләм-мим әйтмәде. Бу аны баш карачы буларак танымау лабаса. Ә баш углан турыдан-туры баш карачыга буйсына. Икенчедән, ул Хуҗаш бәк углын баш углан итеп куюга теше-тырнагы белән каршы.

      Мөхәммәдәмин баш карачының эчендә нинди ялкын дөрләгәнен белми һәм белергә дә теләми иде.

      – Салым түләү, аны дәүләт мәнфәгатьләрендә файдалану мәсьәләсе мине бик тә борчый, – дип, ул җыен табынына яңа җим сипте. – Күп кенә дәүләтләрдә, әйтик, Литвада, салымны җан башыннан түлиләр. Бездә төп берәмлек итеп хуҗалык алынган. Эре җир биләүчеләр исемлектән бөтенләй төшеп калган.

      – Эре җир биләүче бәкләр гаскәр тота, – диде Сәрдар морза.

      – Бу хакта да сүз булыр, – диде Мөхәммәдәмин. – Гаскәрнең хәле бик мөшкел, мин салымның яртысын хәрби мәнфәгатьләргә тотарга кирәк дип саныйм. Баш углан да бу фикерне хуп күрә. Сез дә уңай карарсыз дип ышанам.

      – Белүемчә,