Казан-йорт / Казань-юрт. Марат Амирханов

сулыш тойгысына уралып кайтты.

      Шул кызу белән ул икенче көнне үк Карачылар шурасын җыйды. Диван әһелләре дә чакырулы иде.

      Ханның итәгенә ут капкан кешедәй үрсәләнүен Кәлимәт ошатмады. Хуҗаш бәк коткысына бирелгән, димәк ки, ә ул гомер бакый Мәскәүгә каршы булды. Җыенга Кляпик белән Телешевның чакырылмавы аның шиген тагын да көчәйтеп җибәрде. Бу ычкыну Иванга ошамаячак, билгеле, нигә карамадың, нигә юл куйдың, диячәк. Мөхәммәдәмин үзе дә – башы-аягы белән олуг кенәз кешесе. Шуның өчен аны тәхеткә утырттылар да. Бәлки, энәдән дөя ясамаска кирәктер? Яңа хан бит, ихтимал, бераз гына кети-мети уйныйсы да киләдер? Шаяргалап алсын, әйдә, аннан ни зыян, мал да үз утарына кайта, адашып, әллә кая олага алмас, дилбегә барыбер Кәлимәт белән Иван кулында.

      Кәлимәт суны болгата да, үзе су өстендә кала да белә иде. Сизгер, хәйләкәр, зирәк. Хакимлек хакына ул бернинди хилафлыклардан да йөз чөерми. Борыны сак, җилнең кай тарафтан искәнен шундук тоеп ала. Мәскәү кенәзе Иван Васильевич Казан ханлыгын вассал дәүләт итүгә, дәрәҗәлерәк урын өмет итеп, урыслар башкаласына элдертте Кәлимәт. Олуг кенәзнең аю ише ерткыч җанварларга мөкиббән икәнен күптән белә иде инде ул. Былтыр Себергә кешеләр җибәреп, кара аю баласы кайтарткан иде. Кулга ияләштерделәр, бер елда биниһая зур булып үсте. Ушлы да иде.

      Кәлимәт Мәскәүдә сарай ишеген төгәл бер атна саклады. Иртүк килеп баса, ут алгач кына китә. Кабул итми генә бит Иван. Дьяк аша «көтсен» дип әйттерә үзе, ә һаман чакырмый. Кылыч борынлы, юка иренле дьякның кесәсенә алтын тәңкә дә шудырып карады, файдасы гына тимәде. Әйтерсең лә кизү тора, сарай йомышчылары кебек нәкъ эш башлануга килеп җитә дә ишек катындагы аулак кәнәфигә сеңә. Кешеләр патша катына керә-чыга, ду киләләр, тормыш кайный. Кәлимәт исә утыра-утыра йокымсырап та китә. Аннан соң, бер-бер ят тавыш чыгармадыммы икән дип куркынып, тирә-якка күз ата. Янына дьяк килеп басканда да, йокылы-уяулы хәлдә иде ул. «Олуг кенәз Иван Васильевич сине көтә» дигән сүзләрнең асылына төшенмичә берара аңгыраланып торды.

      – Ә… нәрсә?.. Кайда? – дип мыгырданды.

      – Олуг кенәз Иван Васильевич көтә, тиз бул! – дип кычкырды дьяк, ә үзалдына: – И поганый татарин, – дип сүгенеп тә алды.

      Патша янына кергәндә, Кәлимәт үз акылында иде инде.

      – Хөрмәтле галиҗәнап, атабыз олуг кенәз Иван Васильевич, – дип, тәхет хуҗасының аягына егылды, – Казан-йорттан сезләргә күп сәламнәр алып килдем. Без Сезләрне үзебезнең бердәнбер һәм алыштыргысыз хакимебез дип саныйбыз. Ходай озын гомер, патшалык куәте бирсен. Эчкерсез хөрмәтемнең билгесе итеп, Сезләргә бүләк алып килгән идем, кабул итеп алсагыз, бик шат булыр идем…

      – Бүләгең кая? – дип сорады Иван битараф кына.

      – Тышта, – дип, орынган башын идәннән күтәрде Кәлимәт, – Сезләр кайда кушса, шунда илтәбез.

      – Ни-нәрсә соң ул?

      – Аю, Иван Васильевич җәнаплары, Мишка…

      – Мишка?!

      Иван, гаҗәпләнеп, бәккә терәлеп катты.

      – Тор әле, поганец, тор. Татарлар, гадәттә, чапкын бүләк итә торганнар иде, син аю дисең. Мишка… ха-ха-ха…

      Ул