Quo Vadis Europa?. Andrzej Stanislaw Budzinski

       Ich główną wartością jest wolność, na mocy której obywatele mogli uczestniczyć w życiu politycznym ^[35] . Tym, co jest bazą dla państwa są rodziny (wspólnoty domowe), z połączenia których powstaje gmina, a dopiero z połączenia gmin tworzone jest państwo. Arystoteles opowiadał się wbrew Platonowi za poszanowaniem własności prywatnej, uważał także za usprawiedliwioną instytucję niewolnictwa.

       Większość form rządzenia powstaje zwykle na drodze historycznego rozwoju, w sposób naturalny. Właśnie te formy są zwykle najlepsze dla danego społeczeństwa. Ludźmi najlepiej przystosowanymi do rządzenia są ci, którzy w naturalny sposób znaleźli się na stanowiskach (przez wolę wyborców albo z urodzenia) a nie filozofowie-teoretycy. To czy dane państwo jest dobrze czy źle rządzone zależy często nie od formy rządów lecz od jakości przymiotów ludzi, którzy sprawują władzę.

       Zadaniem filozofów jest edukowanie i doradzanie rządzącym oraz proponowanie im dokonywania drobnych, powolnych zmian w strukturze społeczeństwa. Prawidłowa edukacja jest bardzo ważna dla osób rządzących, gdyż pomaga im w obiektywnej ocenie sytuacji. Osoby rządzące oprócz edukacji muszą rozwijać cnoty „złotego środka”, a więc silną wolę, odwagę i rozsądek. Cnoty te są często ważniejsze dla rządzących od wiedzy, którą można na bieżąco uzyskiwać od doradców-filozofów. Sami filozofowie najczęściej nie są zbyt dobrze przygotowani do sprawowania władzy, gdyż całe życie koncentrują się na nabywaniu wiedzy teoretycznej i dysputach, co nie zawsze jest związane z rozwijaniem i kultywowaniem cnót niezbędnych do rządzenia.

       Zdaniem Arystotelesa człowiek jest zwierzęciem politycznym (ζῷον πολιτικόν zoon politikon) – jest stworzony do życia w państwie. Za człowieka Arystoteles uważał wyłącznie mężczyznę. Kobieta nie będąc w pełni człowiekiem nie mogła zajmować się polityką. Życie społeczne, według niego, opiera się na najbardziej trwałej strukturze jaką jest małżeństwo (więź pomiędzy kobietą a mężczyzną), które tworzy rodzinę, która nie jest w stanie zaspokoić w pełni swoich potrzeb, a zatem łączy się w kolonie rodzin (gminę wiejską), a następnie w polis (państwo), które jest wspólnotą pełną i samowystarczalną. W ten sposób Arystoteles tworzy schemat genezy państwa: małżeństwo-rodzina-gmina wiejska – polis.

       1.3. Religia w Starożytnej Grecji

       Nie jest łatwa do zdefiniowania i zdaje się być w opozycji do filozofii Platona i Arystotelesa. Zarówno Platon jak i Arystoteles poprzez rozumowe i logiczne spekulacje doszli do odkrycia Absolutu -Boga. Interesujące jest, że przedstawiają go jako jedynego Boga, co jest zgodne z wiarą monoteistyczną. Są oni w pewnym sensie nowatorami. Ich myśl jest niezgodna z ludową wiarą Starożytnej Grecji, która skupiała się wokół trzech ważnych elementów:

        mitów – termin μῦθος (mitos) pochodzi z języka greckiego. W okresie przedklasycznym, w starożytnej Grecji, μῦθος oznaczał opowiadanie i był synonimem słowa λόγος (logos) [36] . Jest to opowieść o bóstwach i istotach nadprzyrodzonych, przekazywana przez daną społeczność, zawierająca w sobie wyjaśnienie sensu istnienia świata i ludzkiego życia. Opowiadania wywodzące się z tradycji ustnej, które trwało w kulturze dzięki ciągłym transformacjom i reinterpretacjom dokonywanym przez pisarzy przy zachowaniu jednocześnie swojego pierwotnego sensu. Najczęściej są ponadczasowe i anonimowe odnosząc się do o postaci nadprzyrodzonych. Najstarszą definicję terminu mythos podał Platon. Stwierdził on, że występują dwie przeciwstawne formy poznawania rzeczywistości. Pierwsza, wyrażana określeniem logos, służy odkryciu obiektywnej prawdy poprzez racjonalne rozumowanie. Natomiast druga, odwołująca się do subiektywnych wyobrażeń i mająca na celu wyjaśnienie nieracjonalnych aspektów rzeczywistości.

        panteonu bóstw, czyli politeizmu – pochodzi ze starogreckiego πολύς polys (liczny) i θεός theos (bóg), co oznacza wiarę w istnienie wielu bogów. W religiach politeistycznych bogowie mają zdefiniowane osobowości i zadanie. Tak na przykład w starożytnej Grecji Posejdon był bogiem morza, a Afrodyta, boginią miłości. Politeistyczne bóstwa mogą w mitach rodzić się, zakochiwać, walczyć między sobą. Zazwyczaj nie są wszechwiedzące ani wszechmogące, choć są o wiele bardziej potężne od ludzi, charakteryzujące się nieśmiertelnością [37] .

        antropomorfizmu-termin jest złożony z dwóch greckich słów, άνθρωπος (anthrōpos), oznaczającego „człowiek”, oraz μορφή (morphē), oznaczającego „kształt” lub „formę”. Polega na nadawaniu niebędącym ludźmi przedmiotom, pojęciom, zjawiskom, zwierzętom cech ludzkich i ich sposobów postępowania [38] . Często odnosi się do wyobrażenia bogów na obraz i podobieństwo człowieka. Wygląda to tak, że człowiek stwarza bogów na swój obraz. Bogowie byli podobni do ludzi, jednak bez ich słabości, które ich cechują np.: nieśmiertelność. Bogowie mogli przybierać różne postacie, mogli być w różnych miejscach, w zależności od potrzeb chwili. Świat bogów był bardzo różnorodny i zhierarchizowany, każdy z nich miał swoją moc, zadania i miejsce w panteonie. Stałą siedzibą bogów była góra Olimp, ale zdarzało się, że schodzili do ludzi w określonej sprawie. Czasami wręcz płodzili dzieci z ziemskimi kobietami tworząc w ten sposób herosów, pół bogów i pół ludzi o niezwykłej sile, urodzie i odwadze. Herosi spotykali się z kultem podobnym do bogów, często byli patronami polis. Wiarę w Starożytnej Grecji w sposób poprawny należałoby nazwać: politeistyczny antropomorfizm mityczny.

       1.4. Polis

       Pochodzi z gr. πόλις polis, pierwotnie „miejsce warowne”. Forma państwa w starożytnej Grecji i przyjęło się tłumaczyć jako miasto – państwo. Jest to jednak określenie niezbyt precyzyjne ^[39] , gdyż sugeruje istnienie państwowego aparatu władzy oraz wskazuje na niewielki zajmowany przez niego obszar (miasto) jako cechę charakterystyczną ^[40] . Tymczasem istotą polis jest sposób sprawowania władzy a nie obszar. Jest to niezależna wspólnota obywateli, którzy rządzą się sami bez tworzenia oderwanych od społeczeństwa struktur państwowych. Wspólnota zamieszkująca określony obszar, zazwyczaj składający się z ośrodka miejskiego i okolicznych terenów wiejskich. To co jednoczył Polis to:

        język,

        kult religijny,

        wyznawane wartości moralne.

       Organizacja polityczna Polis była specyficzna i porównywano ją do obywatelskich wspólnot. W podejmowaniu decyzji uczestniczyło całe zgromadzenie wszystkich obywateli, w którym uczestniczyli oni osobiście. Co roku wybierani przez zgromadzenie nowi urzędnicy byli świadomi, że w przyszłości będą słuchać tych, którzy słuchają ich teraz. Wymienianie się owymi funkcjami stanowiło podstawową zasadę greckiego państwa, która uniemożliwiała na powstanie profesjonalnego aparatu urzędniczo – politycznego, które ich zdaniem, najczęściej było oparte na korupcji. Ta zasada wymiany władzy przez obywateli prowadziła do rozwinięcia społecznego poczucia odpowiedzialności politycznej.

       2. Wpływ Imperium rzymskiego na rozwój Europy

       Historia bez wątpliwości ukazuje, że Rzym miał wielki wpływ na rozwój kultury i mentalności europejskiej i zostawił w niej do dnia dzisiejszego swoje niezatarte piętno.

       2.1. Początki Rzymu

       Rzym został założony nad Tybrem około 754 r. p.n.e. Historycy rzymscy starali się powiązać pradzieje miasta z wojną trojańską. Po upadku Troi, po długiej wędrówce, do Włoch miał przybyć bohater Trojański Eneasz. Ta historia została opisana przez Wergiliusza w poemacie „Eneida”, wzorowanym na homeryckiej „Odysei”. Eneasz poślubiwszy Lawinię, córkę miejscowego władcy Latynusa, osiadł w Lacjum i założył miasto – państwo-Lavinium. Jego potomkowie