Vyf-en-veertig skemeraandsange. Breyten Breytenbach

>

      

      breyten breytenbach

      vyf-en-veertig

      skemeraandsange

      uit die eenbeendanser

      se werkruimte

      Human & Rousseau

      Die uitleg van gedigte in hierdie digitale uitgawe van vyf-en-veertig skemeraandsange mag verskil van dié van die gedrukte uitgawe, afhangende van die instellings op u leestoestel. Die uitleg vertoon optimaal indien die standaardinstelling op u leestoestel gebruik word. Lesers kan egter eksperimenteer met die instellings vir verskillende perspektiewe op die gedigte.

      Hierdie bundel word opgedra

      aan my redaktrise, Alida Potgieter,

      met jare se dankbaarheid vir die

      deeglike maar genotvolle samewerking

      en simpatieke begrip.

      dan sal ek luister na die suisende sing van die grond

      en hierdie rokende skrywe nader trek

      om domvinger met onbeholpe mond

      kop nog stert te verstaan

      van die brawe boodskappe

      uit welige landskappe van weleer

      waar vure geknetter het

      om tog as vervloë geheue gedompel

      in woorde nou koud soos skuim en soos as

      weer voel-voel te verleer

      hoe babbel die dood in my

      soos ’n swaar geboorte:

      “hier-hier is die hooglied van besinning se versinsels

      hier blye oopgaandae van sing en sing en sing”

      – Blackface Afrika

      1. ek het gedroom

      ek het gedroom ek het my gedig

      in die deuropening sien staan

      met lig omstraal

      en ’n papiertjie in haar hand

      ek het die boodskap oopgevou

      en daar byna onsigbaar geskryf sien staan

      ek is die gedig waarvan jy droom

      om na die lig te haal

      maar ek is ook die donkerte

      wat jy jou blind teen staar

      die lewe leef

      net in die openinge van die teks

      en verbeelding, die verbeelde ding

      waarvan jy toemond sing

      2. klein etimologiese les

      (maar filologie is nader aan vlieg)

      oor die middaguur in die ravyn

      waar dit dig en groen bebos genoeg is

      om die son se vuur te demp

      kweel en kwitter die nagtegaal

      soet snikgeluidjies,

      en jy dink: dis goed en wel om ’n woordsifter

      te wees met skiwwe indrukke

      waarmee jy die papier probeer bind

      asof dit ’n wêreld sou vergestalt

      van beboste heuwels en ’n sekelmaan

      wat as herout van nag- en reisruimtes

      se sterre in mens se verbeelding

      sing. maar wat is jou tog tog vergeleke

      met die onsigbare rossinyol s’n –

      die ruiseñor, riviermeneer –

      as hy hierdie seisoen sy nessie

      kom bou in boom en kreupelhout

      en ravyn om die oorhoofse trekvoël,

      die wyfietjie, hoog genag soos sterre,

      met getjikker en lang melodieuse note

      van vleitaal óm te sing om haar eier te lê

      in sy gedig? jy hoor en jy eer hom,

      die nihtegala, die nagsanger,

      roesbruin gedou op die skouers,

      wat ’n wêreld bind

      asof dit papier is met verhale

      van verwante in verre klimate:

      die Kaapse lyster donker gerug

      met nagvlerke en ’n oranje pens,

      die klipwagter (Monticola rupestris)

      wat in bergagtige streke skaam

      sy blougrys kop en nek sal wys,

      die lysternagtegaal (Luscinia luscinia)

      so skaars soos liefdestaal

      in Natal en die Transvaal,

      en die lemoenvoël. en jy dink:

      dit hoef nie opgeskryf te lê

      as uiteensetting van aanhoulewe

      sedert die aanvang van tyd nie,

      want met middernagvuur en ook oor die middag

      in die kloof waar dit groen en dig genoeg

      is om die vlugwete van son as ster

      te verdoof, bid jy in skamele gebied-

      stameling jou woordklopklop se nabootsing

      van nagmaal onder die hemp

      3. my vriende

      my vriende glo nie meer in vrede nie /

      my vriende woon in dakwoonstelle en agterplase /

      hulle het boekrakke en geraamde foto’s van rawe teen die mure

      en dikwels muwwe verse in die laaie, dikwels

      hang hulle vlae of baniere oor balkonne

      by die vensters uit

      maar hulle is moeg van utopiebedremmeling /

      my vriende woon in Barcelona en Bamako

      en Bombaai en Boedapest en Bloemfontein en Beijing

      en Brackenfell

      en in die aand luister hulle na ballades

      van ontnugtering /

      my vriende is toneelspelers en reisigers en hulle het sambrele

      en toe hulle jonk was het hulle met passie

      bemin en nou vee hulle hul monde

      af wanneer hulle in ’n tempel die soom

      van ’n heilige relikwie moet soen /

      my vriende dra skoene en hulle dink

      baie na oor die verskuilde bewegingsbetekenis

      van berge / in die laatsomer

      dryf hulle op die rug in die see en kyk

      na die wolke wat verbykom / my vriende

      drink koffie /

      my vriende het verskrompelde poese en verrinneweerde piele

      (dit maak hulle bedees by die liefdesdaad) /

      hulle hou daarvan om goudvissies te voer