Die beginsel van stof. Breyten Breytenbach

ontvou dit, bly ontvou die aanhoudende gewelf!

      die guns

      O Here, wanneer jy weer hierlangs verbykom –

      dink aan oom Martin, aan Daantjie, aan my ma …

      Maak hulle wakker sodat hulle nog net één keer

      mag sien hoe wonderbaarlik is hierdie wêreld,

      nog één keer opgewonde soos perde op stal

      die vars oggendlug van oneindigheid mag ruik

      Oukei, ek weet, ek weet ons het alles opgefok –

      maar o Here, skud die stof uit hulle beendere

      sodat hulle nog net één keer mag hoor hoe jubel

      die nagtegaal in die kloof, mag sien – nee voel

      hoe bloos ons aarde soos ’n ryperwordende appelkoos

      wat wangdraai ooste toe as die nag haar onttrek

      Moenie snoep wees nie, o Here – gee, géé

      vir oom Martin, vir Daantjie, vir my ma en al die geslagte

      dooies één oogknip se onthou in hierdie benoude

      ewigheid van verdwyning, opdat ons almal

      onder die kors vergetelheid vir ’n stonde in die tombe

      weer die bons van lewe vir jou onthalwe mag deel.

      die sonnet as verstekeling

      om direk te vaar in oopgaan se oog

      maanmunt te pluk uit haar verslete boog

      seevarke buitel grysblink in oker water

      pelikane weerstalt in laag swiepende geskater

      in Doebai dobber dhows soos drywende krismiskoeke

      met dek-kajuite se dekorasies uit heilige boeke

      kanteldromende derwisje dans en draai die liefde

      met die hart en hak en sooltoon van diewe

      woordenaars verkondig profesieë in die strate

      papegaaismouse verkwansel nagkoninginne se bates

      die aarde braak vuur en steierende Babeltorings vergaan

      mens kan die harige son met ’n stok doodslaan

      hier is die hooglied van besinning se versinsels

      hier blye oopgaandae van sing en sing en sing

      1 Januarie 2010

      wanneer dit lig word

      en die son ’n skip in vlamme

      oor die watereinder styg

      is die hele eiland klip.

      hoog in die hemel hang die harmattan

      met roet en stof

      van ’n dorre binneland

      se distansies wat vergeet het van tyd

      maar hier is dit stil. in die nag

      het klappers ontplof

      met die donker klank van dooie rotte

      in ’n droë put gegooi

      luister weer hoe stil is die lig

      wat kleur aansteek oor vullishope,

      oor verskimmelde mure,

      oor die kraai met die borslap

      op die moskee se dak,

      oor die klopkeel akkedis met die kerfie

      skaduwee, die uitgespoelde vis met die uitpeuloog,

      die bok, die hond, die vlieg, die wou.

      wanneer dit lig word

      besluit jy om te lewe,

      om die nuwe jaar met ’n gedig

      te begroet: maar ook te wéét

      die offerande van bok, hond, vlieg en wou

      soos ook ander woorde wat jy nou onthou –

      liefde, genade, leefsterwe en rou –

      se gewig is minder as wind se gesig

      weglêbrief vir gedig

      Liewe gedig, bly by my.

      Moet my nie nou so na aan die einde

      in die steek laat nie. Ons kom al baie stories saam

      oor jare en getye, deur lande en landskappe en liefdes

      en geheime kamers waar galge getroon het,

      van die een masker na die ander

      apestreek of apostroof of begrafnis. Wie ken my beter?

      Ek het jou nie altyd goed behandel nie,

      het jou misbruik, met jou gehoer, jou selfs

      soos ’n wafferse Petrus verraai as sentimentele swakte

      of iets wat mens onder die mantel vir vegters in die berge fluister

      nog voor die haan ’n derde keelskoonmaak kraai.

      Tog het ek jou eintlik nooit versaak nie.

      Ek het gesien hoe hard jy probeer

      om my voorhoede te wees en my agterhoede

      van angs en ekstase te dek, hoe dikwels jy

      verskoning vir my moes maak.

      En nou is jy mondig – of doodgewoon gatvol?

      Nou kan jy kammalie op jou eie sonder my leef.

      Maar vertoef nog ’n wyle. Hou my hand vas

      en lei my nou ek al hoe minder weet of kan sien

      om die woorde soos skaars kleingeld af te tel.

      Kom ons maak ons hou nog van mekaar

      en reis die laaste lettergrepe saam

      tot waar ek jou uit die hand kan laat loop

      na die dood van die tong.

      O, ons kon verder gegaan het, ek gee jou dit

      toe, tot aan die grense van oorgang

      waar ek te bang was om jou, my gidsklong, te verloor.

      Onthou jy nog ons verre ontdekkings

      in donker treine deur die nag, klik-klak,

      en die drome wat ek jou aangegee het,

      om voordag te ontwaak en hongerig

      deur die venster te kyk op nuwe landskappe

      van regoplê-berge waar ánder wilde gedigte woon –

      wat maak die mense daar?

      Jy is die enigste een wat ek ooit toegelaat het

      in die intieme verloorplekke, om sáám met my

      en die geliefde onder die laken te lê

      met jou voete soos skurwe metafore.

      En nou is ons oud. Ek soek jou, roep bokkie-bokkie

      op die werf, blaai deur verflarde notaboekies

      om te kyk of jy dalk ’n boodskap gelos het

      (jy het altyd te veel los gedagtes gehad).

      Maar jy is soek. Jy wil jou tog nie wréék nie?

      Wanneer ek wakker word uit die nag het jy

      ’n leë vel papier vir my gelos.

      Oor