118
1
Dzikie Pola – stepowa kraina nad dolnym Dnieprem, w XVII w. prawie niezamieszkana, schronienie dla Kozaków, zbiegów i koczowników, pas ziemi niczyjej między Rzecząpospolitą a tatarskim Chanatem Krymskim. [przypis redakcyjny]
2
popętać – powiązać; tu: skuć. [przypis redakcyjny]
3
województwo bracławskie – w XVII w. województwo należące do Małopolski, sąsiadujące z woj. kijowskim i podolskim; Bracław – miasto na środkowej Ukrainie. [przypis redakcyjny]
4
ruń – tu: roślinność, trawy. [przypis redakcyjny]
5
rozłóg – dolina nieckowata o łagodnych zboczach. [przypis redakcyjny]
6
rój – rodzina pszczół. [przypis redakcyjny]
7
Ruś – wschodnia Słowiańszczyzna; tu: Ukraina. [przypis redakcyjny]
8
Czehryn a. Czehryń (ukr. Czyhyryn) – miasto na środkowej Ukrainie, położone nad Taśminą, dopływem środkowego Dniepru, jedna z najdalej wysuniętych twierdz Rzeczypospolitej. [przypis redakcyjny]
9
Humań – miasto na środkowej Ukrainie, w XVII w. rezydencja magnatów Kalinowskich, twierdza polska. [przypis redakcyjny]
10
liman – zatoka u ujścia doliny rzecznej do morza. [przypis redakcyjny]
11
Niż a. Zaporoże – kraina poniżej porohów Dniepru, zamieszkana przez społeczność Kozaków zaporoskich. [przypis redakcyjny]
12
poroh (ukr.: próg) – naturalna zapora skalna na rzece, uniemożliwiająca swobodną żeglugę; kraina poniżej porohów Dniepru nazywała się Niżem albo Zaporożem i była zamieszkana przez społeczność Kozaków zaporoskich. [przypis redakcyjny]
13
polanka – obóz kozacki. [przypis redakcyjny]
14
de nomine (łac.) – z nazwy. [przypis edytorski]
15
suhak – ssak krętorogi, spokrewniony z gazelami, dziś żyje tylko w Azji Środkowej, w XVII w. można go było spotkać na terenie całej dzisiejszej Ukrainy. [przypis redakcyjny]
16
wataha – tu: zbieranina uzbrojonych, groźnych ludzi. [przypis redakcyjny]
17
czambuł (z tur. czapuł: zagon) – oddział tatarski, dokonujący najazdów w głębi terytorium przeciwnika, w celu odwrócenia jego uwagi od działań sił głównych. [przypis edytorski]
18
wołoski – z Wołoszczyzny; Wołoszczyzna – państwo na terenach dzisiejszej płd. Rumunii, rządzone przez hospodara i zależne od Imperium Osmańskiego. [przypis redakcyjny]
19
Buczacki Jazłowiecki, Teodoryk (zm. 1456) – kasztelan halicki i kamieniecki, starosta podolski, obrońca Podola przed Tatarami. [przypis edytorski]
20
klangor – krzyk żurawia. [przypis redakcyjny]
21
bodiak (ukr.) – oset. [przypis redakcyjny]
22
bodiak (ukr.) – oset. [przypis redakcyjny]
23
samopał – prymitywna broń palna, używana przez Kozaków w XVI i XVII w. [przypis redakcyjny]
24
jeźdźce – dziś popr. forma M. lm: jeźdźcy. [przypis redakcyjny]
25
rozegrywała – dziś popr.: rozgrywała. [przypis redakcyjny]
26
oczeret (ukr.) – trzcina. [przypis redakcyjny]
27
Dzikie Pola – stepowa kraina nad dolnym Dnieprem, w XVII w. prawie niezamieszkana, schronienie dla Kozaków, zbiegów i koczowników, pas ziemi niczyjej między Rzecząpospolitą a tatarskim Chanatem Krymskim. [przypis redakcyjny]
28
barwa – umundurowanie lub element stroju, świadczący o przynależności noszącego. [przypis redakcyjny]
29
kapuza (z łac. caput: głowa) – futrzana czapka-uszanka. [przypis redakcyjny]
30
arkan – bicz, sznur, używany przez Tatarów do walki; lasso. [przypis redakcyjny]
31
chan – władca tatarski. [przypis redakcyjny]
32
rozkulbaczyć – rozsiodłać, przygotować do odpoczynku; kulbaka – rodzaj siodła. [przypis redakcyjny]
33
oczeret (ukr.) – trzcina; tu: suche liście na podpałkę. [przypis redakcyjny]
34
zadzierżystość – skłonność do zaczepki, do szukania zwady, zadziorność. [przypis redakcyjny]
35
drop – najcięższy latający ptak na świecie, gatunek ginący, w Polsce objęty ścisłą ochroną. [przypis redakcyjny]
36
pardwa – ptak z rodziny kurowatych, podobny do kuropatwy lub bażanta, obecnie w Polsce właściwie nie występuje. [przypis redakcyjny]
37
suhak – ssak krętorogi, spokrewniony z gazelami, dziś żyje tylko w Azji Środkowej, w XVII w. można go było spotkać na terenie całej dzisiejszej Ukrainy. [przypis redakcyjny]
38
W czyich… ręku – dziś popr.: w czyich rękach; w ręku (starop.) – w dwojgu rąk (forma liczby podwójnej). [przypis redakcyjny]
39
salwować (z łac.) – uratować, wybawić. [przypis redakcyjny]
