Krzyżacy, tom drugi. Генрик Сенкевич

go też nie zmogą603, bo on jeden chytrzejszy niż oni wszyscy razem. Bywało, przycisną go, psiajuchy, tak, że zguba nad nim jako miecz nad głową, a on się jako wąż wyśliźnie i zaraz ich ukąsi… Strzeż go się, gdy cię bije, ale bardziej się strzeż, gdy cię głaszcze.

      – Takiż on jest ze wszystkimi?

      – Nie ze wszystkimi, jeno z Krzyżaki. Z innymi dobry i hojny kniaź!

      Tu zamyślił się Maćko, jakby chcąc lepiej sobie Witolda przypomnieć.

      – Całkiem to inny człowiek niż tutejsi książęta – rzekł wreszcie. – Powinien był Zbyszko do niego się udać, bo i pod nim, i przez niego najwięcej można przeciw Krzyżakom wskórać.

      Po chwili zaś dodał:

      – Kto wie, czy się tam jeszcze obaj nie znajdziem, gdyż tam i pomstę można mieć najsłuszniejszą.

      Potem znów mówili o Jurandzie, o jego nieszczęsnym losie i niewypowiedzianych krzywdach, jakich od Krzyżaków doznał, którzy naprzód bez żadnej przyczyny zamordowali mu umiłowaną żonę, a potem zemstą płacąc za zemstę, porwali dziecko – i samego umęczyli tak okrutnymi mękami, że i Tatarzy nie umieliby lepszych obmyślić. Maćko i Czech zgrzytali zębami na myśl, że nawet i w wypuszczeniu go na wolność było nowe wyrachowane okrucieństwo. Stary rycerz obiecywał też sobie w duszy, że postara się wywiedzieć dobrze, jako to wszystko było, a potem zapłacić z nawiązką.

      Na takich rozmowach i myślach schodziła im droga do Spychowa. Po dniu pogodnym nastała noc cicha, gwieździsta, więc nie zatrzymywali się nigdzie na nocleg, trzykrotnie tylko popaśli obficie konie, po ciemku jeszcze przejechali granicę i nad ranem stanęli pod wodzą najętego przewodnika na ziemi spychowskiej. Stary Tolima trzymał widocznie tam wszystko żelazną ręką, gdyż zaledwie zapuścili się w las, wyjechało naprzeciw dwóch zbrojnych pachołków, którzy jednak, widząc nie żadne wojsko, lecz niewielki poczet, nie tylko przepuścili ich bez pytania, ale przeprowadzili przez niedostępne dla nie znających miejscowości rozlewiska i moczary.

      1

      zrazu (daw.) – z początku. [przypis edytorski]

      2

      knecht (daw.) – żołnierz piechoty niemieckiej. [przypis edytorski]

      3

      blanki – zwieńczenie muru obronnego. [przypis edytorski]

      4

      wygolona głowa – mowa o tzw. tonsurze; tonsura, stosowana od roku 633 do 1972, była kręgiem wygolonym na głowie zakonnika, oznaczającym jego przynależność do stanu duchownego. [przypis edytorski]

      5

      suknia – szata, ubiór. [przypis edytorski]

      6

      komtur – zwierzchnik domu zakonnego bądź okręgu w zakonach rycerskich, do których zaliczali się krzyżacy. [przypis edytorski]

      7

      Szomberg – nazwisko to, jako zabójcy dzieci księcia Witolda, pojawia się w tekstach pisarza i historyka Karola Szajnochy (1818-1868). [przypis edytorski]

      8

      Markwart von Salzbach – komtur krzyżacki, ścięty przez wielkiego księcia Witolda po bitwie pod Grunwaldem, ponoć za krzywdę wyrządzoną Birucie. Pikanterii sprawie dodaje fakt, że Markwart von Salzbach był wieloletnim doradcą Witolda i współuczestnikiem bitwy nad Worsklą. [przypis edytorski]

      9

      terminy (daw.) – wydarzenia, zwł. niepomyślne. [przypis edytorski]

      10

      łupki – odłupane kawałki drewna, często wykorzystywane jako prowizoryczne usztywnienie złamanej kończyny. [przypis edytorski]

      11

      na współkę – dziś popr. wspólnie bądź na spółkę. [przypis edytorski]

      12

      zgrzebny – utkany z grubego, szorstkiego płótna. [przypis edytorski]

      13

      zapieniony – piana toczona z pyska psa jest objawem wścieklizny. [przypis edytorski]

      14

      przeto (daw.) – więc, zatem, toteż. [przypis edytorski]

      15

      graf – tytuł szlachecki w dawnych Niemczech i w krajach od nich zależnych. [przypis edytorski]

      16

      skomorocha – wędrowny śpiewak a. aktor, zwł. słowiański. [przypis edytorski]

      17

      rad (daw.) – zadowolony. [przypis edytorski]

      18

      pleczysty (daw.) – o szerokich plecach, silny. [przypis edytorski]

      19

      grochowiny (daw.) – słoma z wymłóconego grochu. [przypis edytorski]

      20

      jąć (daw.) – zacząć. [przypis edytorski]

      21

      tedy (daw.) – więc, zatem. [przypis edytorski]

      22

      kęs czasu (daw.) – długo. [przypis edytorski]

      23

      lubo (daw.) – chociaż. [przypis edytorski]

      24

      niedojda – tu: niedorozwinięta. [przypis edytorski]

      25

      nie masz (daw.) – nie ma. [przypis edytorski]

      26

      bękart – dziecko poczęte poza

603

zmóc (daw.) – pokonać. [przypis edytorski]