Twój psychologiczny autoportret. Lois B. Morris

musi być zawsze na pierwszym planie. Miłość do Gwiazdy wymaga akceptacji, podziwu oraz uznania dla tej strony jej charakteru. Pewny Siebie partner wzbogaca wasz związek, wnosząc do niego siłę przebicia i liczne talenty. Staraj się to doceniać. Korzystaj z jego sukcesów i ciesz się, że dzięki niemu życie nabiera barw.

      2 Jeśli chcesz utrzymać zainteresowanie Gwiazdy, sam stale okazuj jej zainteresowanie. Twoja miłość i lojalność znaczą dla niej bardzo wiele. To ty wnosisz do związku umiejętność kochania, na którą partner liczy. Przyjmij, że altruistyczna miłość to twoja, a nie jego domena. Dziel się uczuciami bez buchalterii. Jeśli jednak oczekujesz głębokiej i wzajemnej miłości – musisz pogodzić się z faktem, że nie jest to właściwy partner dla ciebie.

      3 Pamiętaj, by nie uzależniać swej samooceny od spontanicznych przypływów i odpływów miłości i zainteresowania ze strony twojej Gwiazdy, ani od tego, w jakim stopniu cię rozumie. Doceniaj siebie bez względu na wszystko. To szczególnie ważna rada dla dzieci mocno Pewnych Siebie rodziców.

      4 Wiele osób Pewnych Siebie cechuje zmienność emocjonalna, zwłaszcza po ustabilizowaniu się związku. Dotąd intymnie bliscy, potrafią nagle stracić dla ciebie wszelkie zainteresowanie. Zaakceptuj tę zmienność jako stały wzór zachowania Gwiazdy i nie wyciągaj wniosku, że partner przestał cię kochać. Najprawdopodobniej zajmują go akurat jakieś inne sprawy. Przypominaj mu o swoim istnieniu i dawaj do zrozumienia, jak ci na nim zależy.

      5 Kiedy musisz przeciwstawić się Gwieździe, powiedz wprost, co wiesz i co czujesz, powstrzymując się od ocen. Pamiętaj, że pomimo wysokiego mniemania o sobie, ludzie Pewni Siebie źle znoszą krytykę. Nie omieszkaj więc przy okazji wyrazić swój nieustający podziw. Gwiazda może nie uznać otwarcie twoich racji, ale przyjmie je do wiadomości. Pewne Siebie jednostki potrafią bowiem spojrzeć na siebie z dystansu i skorygować swe postępowanie, nawet jeśli nie bardzo im wychodzi przyznawanie się do błędu.

      6 Nieustannie komunikuj Gwieździe swoje uczucia, nawet w najbardziej oczywistych sprawach; nie licz na to, że sama je dostrzeże. Jeśli twój Pewny Siebie partner będzie stale informowany, co myślisz i co czujesz, to łatwiej mu będzie cię zrozumieć i unikniecie przyszłych konfliktów.

      Typ Pewny Siebie: wzmocnij swoje atuty

      Twoja umiejętność osiągania sukcesu oraz determinacja (niektórzy nazywają to bezczelnością) wyraźnie wyróżniają cię spośród ludzi o innych typach osobowości. Możesz wykorzystać te szczególne atuty, gdy musisz rozwiązać jakiś problem. Jesteś zapewne świadomy swych zdolności. Aby wzmocnić swą osobowość i optymalnie wykorzystać jej cechy, powinieneś wyrobić w sobie także świadomość wad.

      Ćwiczenie 1. Sporządź listę cech, stanowiącą odpowiedź na pytanie: „Co nie jest we mnie absolutnie wspaniałe?”. Jedną z nich będzie zapewne: „Nie jestem tak wrażliwy i zainteresowany innymi ludźmi, jak sam tego oczekuję od nich”.

      Ćwiczenie 2. Spróbuj spojrzeć na siebie cudzym wzrokiem. Skoncentruj się na swych słabych stronach. Zapytaj siebie: „Co nie jest we mnie absolutnie wspaniałe w oczach… (mojej mamy, taty, męża, żony, najlepszego przyjaciela, nauczycieli, kolegów itp.)?”.

      Ćwiczenie 3. Przypatrz się swoim reakcjom na krytykę. Czy kiedy ktoś wyraża się niepochlebnie o tobie lub twojej pracy, czujesz się zraniony i upokorzony, czy traktujesz to jako agresję? Spróbuj pogodzić się z tymi uczuciami, nie odrzucając ich, nie wściekając się, nie tracąc sympatii do osoby, która wystąpiła z krytyką. Im baczniej będziesz się przypatrywał swoim reakcjom, tym łatwiej będzie ci się z nimi uporać.

      Ćwiczenie 4. W ćwiczeniu tym swoją zdolność koncentracji wykorzystasz do ulepszenia relacji z ludźmi. Podczas rozmowy czy krótkiej wymiany myśli, zwłaszcza z osobami, z którymi masz stale do czynienia, zadawaj sobie pytanie: „Kim jest ta osoba?”. Zbieraj dane. Skupiaj się na sposobie mówienia poszczególnych osób, na mimice, pozach ciała, tonie głosu, manierach, emocjach, sposobie ubierania się, noszonej biżuterii, kolorze oczu, włosach, zębach itp. W ten sposób będziesz dysponował coraz bardziej szczegółowymi, bogatymi i zajmującymi portretami ludzi, z którymi się stykasz.

      Ćwiczenie 5. Każdemu członkowi rodziny, kochankowi albo przyjacielowi zadawaj raz dziennie jakieś pytanie do niego się odnoszące. Zapytaj na przykład: „Co ci się podoba w tej książce?”. Nie mogą to być pytania, które dotyczą ciebie, np. „Co myślisz o moim dzisiejszym przemówieniu?”. Możesz także stosować ćwiczenie 5 dla typu Władczego: przynajmniej raz w tygodniu pytaj bliskich, co mógłbyś dla nich zrobić (s. 371).

      Narcystyczne zaburzenie osobowości

      Narcyz to młodzieniec z mitologii greckiej, który nikogo nie kochał. Los sprawił, że zakochał się we własnym odbiciu na powierzchni wody. Nie mogąc wziąć tego obrazu w objęcia, umarł z tęsknoty. Po śmierci bogowie zamienili go w kwiat. W amerykańskiej psychiatrii jako narcystyczne zaburzenie osobowości określa się stan patologiczny charakteryzujący się koncentracją na własnej osobie, egotyzmem, manią wielkości, brakiem empatii oraz skłonnością do manipulowania innymi. Mimo że osoby z tym zaburzeniem często osiągają wysokie pozycje społeczne, nie znajdują zadowolenia. W życiu publicznym często wywołują upokarzające skandale, rujnując swe kariery. Jednostki narcystyczne nie potrafią osiągnąć szczęścia i spełnienia ani w pracy, ani w osobistych relacjach. Jak to zazwyczaj bywa z ludźmi cierpiącymi na zaburzenia osobowości, nie uświadamiają sobie, że ich życie jest zdeformowane przez ich własny sposób myślenia, odczuwania i działania²⁶.

      Kryteria diagnostyczne

      DSM-IV opisuje narcystyczne zaburzenie osobowości następująco²⁷:

      Natrętna mania wielkości (w fantazjach lub zachowaniu), potrzeba podziwu oraz brak empatii. Zaczyna się ujawniać w początkowym okresie dorosłości i przejawia w rozmaitych kontekstach, spełniających przynajmniej pięć z poniższych kryteriów:

      1 Pacjent ma przesadne poczucie własnej ważności (wyolbrzymia swe osiągnięcia i zdolności, oczekuje wyjątkowego traktowania, nie mając po temu podstaw).

      2 Pochłaniają go fantazje na temat sukcesu, nieograniczonej władzy, własnej inteligencji i urody, wyidealizowanej miłości.

      3 Jest przekonany o swej wyjątkowości i nadzwyczajności. Uważa, że tylko inni wyjątkowi lub wysoko postawieni ludzie potrafią go zrozumieć i tylko z takimi pragnie obcować.

      4 Domaga się nieustannego podziwu.

      5 Żywi wielkościowe uroszczenia: bezpodstawnie oczekuje szczególnego traktowania i natychmiastowego spełniania wszystkich jego życzeń.

      6 Traktuje ludzi instrumentalnie: wykorzystuje ich dla osiągnięcia własnych celów.

      7 Cierpi na brak empatii; nie przyjmuje do wiadomości potrzeb i uczuć innych ludzi, nie identyfikuje się z nimi.

      8 Często zazdrości innym lub jest przekonany, że inni zazdroszczą jemu.

      9 Zachowuje się arogancko i wyniośle28.

      Zawsze i wszędzie – Ja

      Narcyzm to zaburzenie samooceny. Cierpiący na nie ludzie, nie uświadamiając sobie tego, noszą w głębi duszy tak złe mniemanie o sobie, że rozbudowują ogromne poczucie Ja, żeby w ogóle móc istnieć. Wielu z nich zachowuje się (w rzeczywistości lub w marzeniach), jakby byli najważniejszymi ludźmi w swoim środowisku, jeśli nie w szerszym świecie, i jakby każdy musiał uznawać ich uprzywilejowaną pozycję.

      Podczas