Opieka logopedyczna nad mową dziecka. Małgorzata Kitlińska-Król

międzywojennym był ksiądz prof. dr Stanisław Wilczewski.

Za datę rozpoczęcia Jego szeroko zakrojonej pracy logopedycznej należy uważać rok 1915. Ksiądz Stanisław Wilczewski przeprowadził wtedy wśród księży ówczesnej diecezji wrocławskiej ankietę, z analizy której wynikało, że większość z nich ma „niedomagania głosowe” (mimo zdrowych narządów mowy).

W 1922 roku założył w Katowicach Instytut Fonetyczny – Poradnię Logopedyczną przy ul. Poniatowskiego 34. W placówce tej zajmował się poza korekcją zaburzeń mowy i głosu podnoszeniem techniki żywego słowa. Prowadził kursy higieny mowy dla duchownych i przyszlych nauczycieli, wygłaszał liczne referaty w kraju i za granicą.

W całej działalności ks. dra S. Wilczewskiego zarówno tej sprzed, jak i powojennej, można wyróżnić 3 dziedziny zainteresowań:

1. fizjologia głosu – wypracował metodę służącą zapobieganiu schorzeniom głosu i walczył o włączenie do programu kształcenia nauczycieli obowiązkowego wyszkolenia fonetycznego,

2. kultura żywego słowa – wypracował własny system poprawnej wymowy polskiej; zakładał w uczelniach, w których pracował teatry żywego słowa,

3. patologia głosu – zajmował się przede wszystkim zaburzeniami mowy w płaszczyźnie suprasegmentalnej i segmentalnej; opracował skuteczną metodę usuwania jąkania.

Ksiądz Stanisław Wilczewski zmarł w wieku 94 lat (12.06.1980 r.) w Katowicach. Na płycie nagrobnej wyryty został napis Effeta, który oznacza w języku aramejskim „otwórz się”.

Por. M. Chęciek, J. Nowakowska-Kempna: Z historii logopedii na Śląsku, [w:] Logopedia 23/1996. Powyżsi autorzy uznają datę założenia Instytutu Logopedycznego za początki logopedii śląskiej z okresu przedwojennego; Skwara J.: Alchemia mowy. O działalności księdza prof. dr Stanisława Wilczewskiego, [w:] Gość Niedzielny z dnia 30.01.1955, nr 5, s. 6.; Szramek E.: Instytut Fonetyczny w Katowicach, [w:] Rocznik Towarzystwa Przyjaciół Nauk na Śląsku 3/1931 – 6/1938; I. Karkosz: Stanisław Wilczewski – pionier logopedii w Polsce, [w:] Chowanna 1993, t. 1, s. 52-58; Ks. S. Wilczewski: Teoretyczne założenia i metoda usuwania jąkania, [w:] Logopedia 1967/7; Basista W.: Ks. Wilczewski (w 60 rocznicę pracy fonetycznej i logopedycznej) [w:] Tygodnik Powszechny 31.08.1975.

80

Stankowski A.: Terapia pedagogiczna – wprowadzenie, [w:] Chowanna, tom 1(32), Terapia pedagogiczna, pod red. Adama Stankowskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2009, s. 25.

81

Minczakiewicz E.M.: Początki i rozwój polskiej logopedii. Kraków 1998, s. 90-91.

82

Materowa H.: Od komisji do Polskiego Towarzystwa Logopedycznego, [w:] Logopedia 1963/3, s. 97.

83

Szerzej o posiedzeniu Międzynarodowego Towarzystwa Logopedów i Foniatrów pisze M. Chęciek w artykule „Afiliacja Polskiego Towarzystwa Logopedycznego przy IALP”, [w:] Logopedia 1991/18, s. 159-160.

84

Minczakiewicz E.M.: Początki…, s. 94.

85

Op. cit., s. 94-95.

86

Op. cit., s. 95.

87

Op. cit., s. 95; por. Bogdanowicz M.: Ryzyko dysleksji. Problem i diagnozowanie. Gdańsk 2002, Bogdanowicz M.: Longitudinalne badania nad dysleksją w Polsce, [w:] Osobowość a procesy psychiczne i zachowanie. Wojcziszke B., Plopa M. (red.) Kraków 2003; Kaja B. (red.) Diagnoza dysleksji. Bydgoszcz 2003 i inne.

88

Op. cit., 96-97.

89

Kaczmarek L.: O przedmiocie i zadaniach logopedii, [w:] Logopedia 1962/4; L. Kaczmarek: Przedmiot logopedii, t. 1, [w:] Komunikacja językowa i jej zaburzenia. Lublin 1991.

90

Por. Kaczmarek L.: Opieka nad wymową dziecka w Polsce, [w:] Logopedia 1962/1; Kaczmarek L.: Model opieki logopedycznej. Gdańsk 1991.

91

Kaczmarek L.: Opieka nad wymową…, s. 7.

92

Op. cit., s. 9.

93

Kaczmarek L.: Model opieki logopedycznej, s. 5.

94

Op. cit., s. 5-6.

95

Op. cit., s. 6-18.

96

Op. cit., s. 18-23.

97

Kaczmarek wyznacza dla każdego filaru szczegółowe zadania, patrz: Kaczmarek M.: Model opieki…, s. 29.

98

Op. cit., s. 29.

99

Patrz: Op. cit., s. 33-34; G. Jastrzębowska: Logopedia…, s. 227-230.

100

M. Kaczmarek: Model opieki…, s. 33.

101

Op. cit., s. 23-24.

102

Błachnio K.: Vademecum…, Poznań 2001, s. 172-173.

103

Op. cit., s. 173.

104

por. Błachnio K.: Struktura i dynamika logoterapii. Poznań 1987, s. 160-216. Logoterapia to dynamiczny proces obejmujący cztery podstawowe grupy działań, które pozwalają na wyróżnienie czterech etapów:

DIAGNOZOWANIA – nastawiony na rozpoznanie stanu mowy pacjenta na tle obowiązujących norm społeczno-psychofizjologicznych użycia języka;

UCZULANIA – dążenie do ukształtowania i starannego opracowania określonej umiejętności językowej, niezbędnej pacjentowi do społecznego komunikowania się; występuje tu faza prezentacji form wzorcowych izolowanych (OWI) i faza reprodukcji (OKI); w stanach logopedycznych, które wymagają równoległej interwencji lekarskiej, psychologicznej lub innej, uwzględnia się na tym etapie, ogniwo pomocy specjalnej (OPS);

UTRWALANIA – kształtowanie nawyku (manipulacyjnego lub kreatywnego), jako dalszej pragmatycznej konsekwencji umiejętności lingwistycznej czy paralingwistycznej; następuje także wypracowanie cech umożliwiających swobodne użycie danej formy językowej lub niejęzykowej w akcie mowy (w kontekstach np. w sylabach, wyrazach, zdaniach, opowiadaniach itp.);

KONTROLI – określenie stopnia awansu językowego pacjenta na tle jego zachowań paralingwistycznych, powstałego w wyniku metodycznego postępowania logoterapeutycznego.

105

Błachnio K.: Vademecum…, 2001 s. 174-175.