Леаніды не вернуцца да Зямлі. Уладзімір Караткевіч

рукой. Правая вісела на перавязі. Яна зусім загаілася, але не магла доўгі час вісець усцяж цела, зацякала.

      Сымон паспешліва, відаць, з большым задавальненнем, чым для афіцэраў, накрываў на стол.

      Увесь гэты час жанчына безуважліва глядзела ў акно. I нават потым, калі пілі чай, не дакранулася да ежы, нягледзячы на ўсе ўмаўленні Леановіча. Толькі пагрэла рукі аб шклянку і адпіла некалькі глыткоў гарачага чаю. Леановіч павольна і з відавочнай насалодаю хлябтаў бурую ад заваркі вадкасць.

      Калі Сымон прыбраў са стала, капітан зручна сеў, прыхіліўшыся спінаю да сцяны, і, спытаўшы дазволу, закурыў.

      – Дык у чым справа, пані?

      – На той бераг. Я вельмі спяшаюся, – усхвалявана сказала яна. – За ўсю дарогу я толькі тут на цэлую гадзіну затрымалася.

      – Давядзецца чакаць да раніцы, – спакойна сказаў Леановіч.

      – Чаму?

      – Вось загад генерала Фікельмонта – уначы абараняць паром, не падпушчаць чужых людзей. Тым больш цывільных… Пераначуйце тут. Пакой мы аддамо вам.

      – Мне нельга.

      – Вельмі шкадую, пані. Загад Фікельмонта. Ваенны час, пані. Інсургенты…

      – Я не інсургент. Я толькі жанчына, маці.

      – Захварэла дзіця? – пацікавіўся Пора-Леановіч.

      – Не. Я спяшаюся да мужа.

      – Шкадую, пані, але дапамагчы не магу. Палявы суд – непрыемная штука. I ёсць загад Фікельмонта, – як малому дзіцяці, добразычліва тлумачыў Леановіч.

      – У мяне таксама загад. Яго сіяцельства. Прачытайце.

      Ніхто не папрасіў назваць прозвішча. У гэты час на Беларусі было толькі адно «сіяцельства», падпарадкоўваючыся волі якога рухаліся палкі, ганцы заганялі да смерці коней, людзі мучылі людзей.

      – Так, загад Мураўёва, – сцвярджальна сказаў Леановіч, гледзячы на паперу.

      Гораву здалося, што выгляд у Леановіча не вельмі здзіўлены.

      – Ого, – з удаванай уважлівасцю сказаў Леановіч, – дык вы жонка Усяслава Грынкевіча. Таго?

      – Так, – сказала жанчына, сыходзячы да чагосьці, падобнага на просьбу, – вы ж бачыце, што я вязу памілаванне. Будзьце літасцівы.

      Твар яе аж ззяў усмешкай.

      – Замянілі пажыццёвай катаргай. Гэта такое шчасце! Такое…

      Яна ўпершыню ўсміхнулася. Не было нічога прыгажэйшага за гэту ўсмешку.

      – Мужу варта было б думаць раней, – суха сказаў Леановіч. – Замест саламянай падушкі ён абдымаў бы цяпер адну з самых прыгожых жанчын, якіх мне даводзілася бачыць.

      Жанчына ўспыхнула, але стрымалася:

      – Я ўсё гэта разумею. Але зразумейце і вы. Ён будзе жывы. Толькі на той бок – і праз гадзіну я там… I ён жывы.

      Леановіч маўчаў, нешта абдумваючы. Зірнуў на гадзіннік. Машынальна глянуў і Гораў. Дванаццаць гадзін. Быццам у адказ праз рык навальніцы данесліся далёкія глухія ўдары саборнай званіцы горада.

      – I яшчэ адна прычына, – сказаў нарэшце Леановіч. – Вераб’іная ноч. Рака ўсхадзілася. Можна патапіць паром. I вас. I людзей.

      – Зразумейце, яго кожную хвіліну могуць забіць.

      Гораў бачыў: