Пацалунак на фоне гор (зборнік). Анатоль Бутэвіч

сэрца. А Іван пачаў спяваць:

      Пошел солдат в глубоком горе

      На перекресток двух дорог.

      Нашел солдат в широком поле

      Травой заросший бугорок.

      І хоць наглядзелася Марыя на земляныя «бугаркі», ды пры гэтых словах адчула, як сціснула горла, не прадыхнуць, а вочы сталі круглымі ад слёз…

      Спявае салдат, слухае Марыя, не зварухнецца.

      Стоит солдат,– и словно комья

      Застряли в горле у него.

      Сказал солдат: «Встречай, Прасковья,

      Героя-мужа своего.

      Готовь для гостя угощенье,

      Накрой в избе широкий стол,—

      Свой день, свой праздник возвращенья

      К тебе я праздновать пришел…»

      Спявае салдат, а ў самога перад вачыма папялішча роднай хаты паўстае. І не магільны курганок па родных, а адна на ўсіх брацкая магіла, дзе костачкі пагарэльцаў-аднавяскоўцаў сабраныя. «Так што, Марыя, адным пякельным агнём мы хрышчаны»,– хоча сказаць салдат. Але не гаворыць, а песню тужлівую, што душу да самага донца пераварочвае, выводзіць. Нібыта малітву па загінулых прамаўляе, як бы даравання ў Бога просіць за тое, што жывы застаўся.

      Никто солдату не ответил,

      Никто его не повстречал,

      И только теплый летний вечер

      Траву могильную качал.

      Слухае Марыя, а самой так і карціць абняць Івана, прыціснуць да грудзей, каб сваім цяплом сагрэць, растапіць зледзянелае ад гора і перажытага за вайну сэрца. Але не наважваецца, яшчэ большага гора прычыніць не хоча.

      Вздохнул солдат, ремень поправил,

      Раскрыл мешок походный свой.

      Бутылку горькую поставил

      На серый камень гробовой.

      І тут не вытрымалі набрынялыя салдацкія вочы, праліліся горкімі слязамі.

      Марыю ж як токам працяла.

      «Не осуждай меня, Прасковья,

      Что я пришел к тебе такой:

      Хотел я выпить за здоровье,

      А должен пить за упокой…»

      Спявае салдат, глытае слёзы, збіваецца, заціхае, а яна ажно заходзіцца ад жалю. Пасля не вытрымала, прытулілася да яго, падпяваць пачала. Хоць няскладна, бо не ведае слоў, але сэрца падказвае, патрапляе Марыя ў такт. Праўда, спазняецца на нейкую долю хвіліны, таму нібы рэхам гучыць яе голас.

      «Сойдутся вновь друзья, подруги,

      Но не сойтись вовеки нам».

      И пил солдат из медной кружки

      Вино с печалью пополам.

      Так на два галасы і выліваюць нязбытную тугу Іван ды Мар’я. То цішэй, то мацней гучаць жаласныя словы, апякаюць душу, асушаюць вочы. І не зразумець: спяваюць ахвяры вайны ці яе пераможцы?

      Он пил – солдат, слуга народа,

      И с болью в сердце говорил:

      «Я шел к тебе четыре года,

      Я три державы покорил…»

      А па шчоках іхніх слёзы коцяцца. Не саромеюцца спевакі, не выціраюць твару.

      Хмелел солдат, слеза катилась,

      Слеза несбывшихся надежд.

      И на груди его светилась

      Медаль за город Будапешт.

      Даспявалі,