Сайланма әсәрләр. 2 том. Роман. Махмут Хасанов

ул, иблис токымы… Бигрәкләр дә каныга шул, якты көн күрсәтми…

      Иргали, өй хуҗасын бүлеп, сүзнең кем турында баруы белән кызыксынды.

      – Кем булсын ди инде! Соң шул адәм рәтенә керә алмаган, иманы качкан адәми зат, аяклы каза бар бит инде, – дип дәвам итте кызганнан-кыза барган хәзрәт. – Соң, теге… Үшән Халәп турында әйтүем. Шул зобани, шул хәсис мине «контр» дип сөйләнеп йөргән, имеш. Теле коргыры! Менә аш өсте, шулай дигән ди. Казанның карасы, яманның бәласе йогар, ди. Соң, Хода бәндәсе, каян килеп мин контр булыйм ди?! И-и зобани! Бөтен авыл шаһит: гелән Хак Тәгалә эше белән мәшгульмен. Үзең үк ишетерсең әле. Беркөн очратып, хата уйлыйсың, кем, бер дә риза-бәхил түгелмен, дип караган идем дә, кая ул, колагына да элми. Юк инде, ике иблиснең берсе, шуннан гайре сүзем юк. Ул кадәрле әктиф, ягъни Сәвит куштаны булдым дигәч тә: кешегә шултиклем золымлык кылырга, аны рәнҗетергә димәгәндер. Әдәп юк, низам юк. Һич югында, әти-әнисен исенә төшерсен иде. Башы беткере! Ул дөнья тинтәкләренең дә тфү-тфү (авыр туфраклары җиңел булсын) бөтен тапкан-табынганнары бездән иде ич. Шул имансызның муены астына килер көннәрне бер күрергә язгандырмы?.. Күрермен, боерган булса. Татыр җәзасы, татыр көннәре алда ул имансызның. Языгына күрә җәзасы булыр. Менә әйткән иде диярсең, аһ-зарым барыбер Ходай Тәгаләгә барып җитәр. Каргышым токымын корытыр, боерган булса. – Хәзрәт бу сүзләрне шундый ышаныч белән тәгаенләп әйтте ки, Иргали ирексездән өй хуҗасының йөзенә күтәрелеп карарга мәҗбүр булды.

      Моны хәзрәт үзе дә сизенде, ахрысы, әмма сүзен бүлүне кирәк тапмады, чак кына сүрелә төшеп, каргавын белде.

      – Җаннары җәһәннәмгә олаккыры, каһәр иңгере! Дөньялар шундый бәндәләр кулына калыр микәнни? Замана бүреләр кулына күчсә, кешеләр эткә әверелер, ди китап. – Хәзрәт саксызлык беләнрәк ычкынган сүзләренең Иргалигә ничегрәк тәэсир итүен сиздермичә генә абайлап алды да төзәтенгән сыман өстәде: – Кеше усаллыктан тәм таба башладымы – бетте, аннан да яман нәрсә юк фани дөньяда. Бөтен ил бәддога укыячагын көт тә тор шул җүнсезләргә. Кеше күңеленә ут булып керсәң, көл булып чыгарсың, ди. Чәнечке чәчсәң – энә урырсың шул. Этлек белән игелек тә, изгелек тә эшләп булмый. Елларның казалы килүенә дә, тормышыбызның пыран-заран килүенә дә шул имансызлар гына гаепле. – Хәзрәт, инде бераз тынычлана төшеп, болай дип өстәде: – Менә, кем, Иргали күрше, шулай ул. Кулыннан эш килгән түгел, ә тамак җырта белгән җыен әтрәк-әләм хуҗа хәзер. Әмма дә ләкин бер хакыйкать бар: кеше рәнҗетү җүнлегә илтми. Кеше каргышы җирдә ятмый. Минем ише хәлсез-көчсезләрне бугазлап нинди ямь таба торганнардыр. Әйткән иде диярсең менә, Алла орачак үзләрен… Тәүбә-әстәгъфирулла, әйттем исә кайттым!

      Хәзрәт, бөтенләй кайтып төшкән бер кыяфәткә кереп, халыкның явызлыгыннан гайре аның комсызлыгыннан, хөсетлегеннән зарлана башлады:

      – Азынды халык, бозылды. Иман байлыгы турында онытты. Дөнья малы кирәк хәзер кешегә. Мал-мөлкәтнең нинди юл белән керүендә эше юк хәзер аның. Тормышка ашмас нәрсәләргә өмет суза башлады