Сайланма әсәрләр. 2 том. Роман. Махмут Хасанов

сорауларга җавап таба алмыйча дөньялардан китеп торганда, Иргалинең каршысында алар очында мәхәллә хуҗасы Гыйззәт хәзрәт пәйда булды.

      – Бәрәкалла! Иргали күрше димме?.. Сөбханалла, син ич!.. – дип, беренче булып ул сүз катты.

      Бу көтелмәгән очрашудан чак кына каушап-югалып калган сыман булды Иргали. Хикмәт шунда: ничек итеп мөрәҗәгать итәргә? Хәзрәт дипме, тәкъсир дияргәме? Бәлки, заманча: Гыйззәт абзый, дип атаргадыр. Тәвәккәлләп телгә килде Иргали:

      – Мин, мин, хәзрәт!.. Әссәламегаләйкем, тәкъсир!..

      – Вәгаләйкемәссәлам, кем, Иргали күрше. Баянак, ахшам намазына килгән картларның берсе шулай дип тора иде шул. Һәй-й Ал-ла! Менә бит, ә! Кайтыр юлларың киселмәсә, җыяр тәгамнәрең, эчәр суларың тартса, бер әйләнеп кайтасың икән аны. Ә бит инде синең турыда тегенди-мондый хәбәрләр дә ишетелгәләгән иде. Әһ-һе-е!..

      Иргали дә үз чиратында хәзрәтне күрергә теләве, юл капчыгында атап хәзерләнгән кечкенә генә бүләге булуы турында әйтте. Сүз уңаенда мәрхүмә әнисен телгә алды, аны ничегрәк җирләүләрен сорашты, каберен белүчеләр бармы икән дип кызыксынды.

      Хәзрәтнең дә теле ачылды:

      – Әниең мәрхүмәнең урыны оҗмах түреннән була күрсен берүк, түшәк хастасы булып озак ятмады. Ил карчыгы дип, җиренә җиткереп, Ясинын чыгып гүргә иңдердек. Шулай итеп, башкалар белән беррәттән дәфен кылынды. Барысы да үз күзәтчелегемдә башкарылды. Ул яктан, Ходайга шөкер, ил алдында да, дин алдында да намусым пакь. Үлем алдында, кем, Иргали, барыбыз да тигез, барыбыз да көчсез. Көне-сәгате җиткәч, барыбыз да шунда булачак. Ил өстеннән афәт-зилзилә узган елны ай-һай ла үлем-җитем күп булды, ярты авыл кырылды. Ачлык – җир йөзендә иң зур, иң каһәрле афәт димәсләр иде аны. Шуңа да карамастан күмүчеләрен дә үзем барладым, үзем билгеләдем. Башка авылларда әнә мәетләрне аннан-моннан гына кара туфрак белән томалау яки бөтенләй җир өстендә калдыру очраклары булган икән. Этләр авызыннан адәм әгъзалары тартып алу кебек яман хәлләр дә булгалаган дип сөйләделәр. Алла сакласын, Алла сакласын! Ул яктан бездә, Ходайга шөкер, бар да дин-шәригать кушканча булды. Һәр мәет, бөтен шартларын китереп, кабере кызыл балчыкка кадәр җиткерелеп, җир куенына тапшырылды. Халыкның рәхмәте чиксез булды… – Бу сүзләрне әйткәндә, хәзрәтнең тавышы йомшарып кына калмыйча, изрәткеч бер көйләүгә күчте. Ул янә дә тигез, колакка ятышлы тавыш белән дәвам итте. – Ә инде, кем, Иргали, әниеңнең кабере кайдалыгын белергә теләсәң, ай-һай ла, күрсәтүче табылырмы икән? Авылның ике мәхәлләсенең берсендә биш вакыт намазның берсен калдырмый үтәп барган мәчет картларының – авыл диндарларының күпчелеге хәзер үзләре гүр ияләре. Эһ-һе-һе-е! Кырылган халыкның бер дә исәбе-хисабы булмады. Кара ачлык өстенә тагын ниндидер кан авыруы чыкты. Шул зәхмәт өе-өе белән алып китте. Зиратыбыз шул бер җәй эчендә икеләтә зурайды. Әнә яңа өлеше авылның бу башына килеп терәлде. Йа-а Ходай, көч бир, ярдәмеңнән ташлама. Халык аһ-зарыннан әнә хәзер дә ил иңрәп-сыкрап тора. Тагын ниләр булмас дисең. Тфү, тфү, яңа бәла-казалардан үзең сакла!..

      Шулчак