bkz.: Shea,
Dict. Français-Onontagué, önsöz.
59
Qui ne prend aucun soin des choses iey bas.” Jour. Hist. d’un Voyage de l’Amérique, s. 225: Paris, 1713.
60
Bu konuşmayı Inca Yupanqui’ye atfederken bunun yerlilerin genel fikri olduğunu açıkça söyleyen Balboa’nın izinden gittim (Hist. du Pérou, s.62. ed. Ternaux-Compans). Diğerleri bunu İnkalara atfetmektedir. Bkz. Garcilasso de la Vega, Hist. des Incas, lib. viii. 8. Bölüm ve Acosta, Nat. And Morall Hist. of the New World. 5. Bölüm. Olay ve olayın gerçekleştiği yaklaşık zaman kesinlikle doğrudur.
61
Xeres, Rel. De la Conq. Du Pérou, s. 151, ed. Ternaux-Compans.
62
Prescott, Conq. Of Mexico,i. s.192, 193 Ixtlilxochit’in yetkisiyle.
63
Brasseur, Hist. du Mexique, iii. s.297 dipnot.
64
Kullandığım pek çok kaynak arasından yalnızca şunlardan bahsedeceğim: Heckewelder, Acc. Of the Inds. s. 42, Duponceau, Mém. Sur les Langues de l’Amér. Du Nord, s.310, Peter Martyr, De Rebus Oceanicis, Dec. i., cap. 9, Molina, Hist.of Chili, ii. s.75, Ximenes, Origen de los Indios de Guatemala, s.4 ve 5, Ixtlilxochitl, Rel. Des Conq. Du Mexique, s.2. Bu ifadeler, en titiz şekilde incelenmeye tabidir. Azteklerin Yüce Varlığının unvanı Tloque nahuaque, tloc (birlikte) ve nahuac (yanında, vasıtasıyla, ile) kelimelerine tüm varlıkların ve varoluşların efendisi anlamını veren iyelik formlarının eklenmesinden oluşur (alles Mitscyns und alles beiseyns, bei welchem das Seyn aller Dinge ist. Buschmann, Uber die Aztekischen Ortsnamen, s. 642). Alkonkin dilindeki Kittanittowit ifadesi; kitta (yüce), manito (ruh), wit (bir varlık kipine işaret eden bağıl bir çekim eki) ögelerinden oluşmakta ve Yüce Yaşayan Ruh anlamına gelmektedir (Duponceau). Bu iki ifadenin yerli kökenli olduğuna şüphe yoktur. Kiçe efsanelerinde Yüce Varlık Bit (çömlek yapmak, şekillendirmek) fiilinin isim hali Bitol (Yaratan) ve tzak (inşa etmek) fiilinin isim hali Tzakol (Yapıcı) olarak adlandırılır. Guyanalı Aravaklar, bir ilk sebep olarak kabul ettikleri en yüce varlıklarına Aluberi demekteydiler: alin (yapan) kelimesinin fiil hali (Martius, Ethnographie und Sprachenkunde Amerika’s. i. s. 696).
65
Geschichte der Amerikanischen Urreligionen, s.403.
66
Bruyas, Rad. Verb. Iroquaeroum, s.38.
67
Alcazar, Chrone-historia de la Prov. De Toledo, Dec. iii., Año viii., cap. iv: Madrid, 1710. Bu eşsiz çalışma, Rahip Rogel’ın mektuplarının günümüze ulaşan tek nüshalarını içerir. Shea, History of Catholic Missions isimli çalışmasında onun ismini yanlışlıkla Roger diye yanlış yazar.
68
Bu isim Duponceau tarafından tümüyle incelenmektedir: Langues de l’Amérique du Nord, s.309.
69
Discourse on the Religion of the Ind. Tribes of N. Am., s.252 Trans. N.Y. Hist. Soc. İçinde.
70
Mueller, Amer. Urreligionen, s.265, 272, 274. Şöyle ifade etmektedir: “Bu kabileler arasında düalizm çok belirgin değildir;” birkaç sayfa öncesinde Karipler hakkında şöyle söyler: “Tanrılarla ilgili düalizmin ciddi şekilde gözlemlendiği söylenemez. İyi tanrılar, iyilikten çok kötülük yapar. Baskın olan dini duygu korkudur.” Böylesine yetersiz bir sonuca ulaşılmasının sorumlusu bu kıymetli önyargılardır. “Grau ist alle Theorie.”
71
Loskiel, Ges. Der Miss. der evang. Brueder, s. 46.
72
Whipple, Report on the Ind. Tribes, s.35: Washington, 1855. Pacific Railroad Docs.
73
Schoolcraft, Indian Tribes, i. s. 359.
74
Schoolcraft, a.g.e., iv. s. 642.
75
Veya daha kesin olarak, Güzel Ruh ve Çirkin Ruh. Onondaga dilinde kökler şöyledir: onigonra (ruh), hio (güzel) ehetken (çirkin). Dictionnaire Français-Onontagué, édité par Jean-Marie She: New York, 1850.
76
Squier, The Serpent Symbol in America.
77
Bu iki efsane sonraki bölümde incelenecek. Hem ilkel formlarına ulaşılmaya hem de anlamları açıklanmaya çalışılacaktır.
78
Ximenes’in çevirisini ve yorumlarını, Or. De los Indios de Guaat., s.76, Brasseur’ünkilerle karşılaştırın, Le Livre Sacré des Quichées, s.189.
79
Buckingham Smith, Gram. Notices of the Heve Language, s. 26.
80
Empedokles’in “nihai dört temel unsur”undan bahsediyorum. Bu sayı, Hermes için kutsaldı ve Pitagoras’ın fizik felsefesinin temelini oluşturur. Metindeki alıntı “Altın Dizeler”dendir. Bu ünlü öğretmen şöyle diyordu: “Her şeyden daha kutsal olanı Sayıdır ve onun yanında İsimleri verenler gelir.” Üç bin yıl sonra yeni kavrayabildiğimiz bir gerçek.
81
Ximenes, Or. de los Indios, s.5.
82
Bkz. Sepp, Heidenthum und Dessen Bedeutung Für Das Christenthum, s. 464. Bu bilgi yüklü bir eserdir ancak Joseph de Maistre’ın mitolojileri Latin harflerine çevirme ekolünün en çılgın damarıyla yazılmıştır.
83
Brasseur, Hist. du Mexique. s. 227, Le Livre Sacré des Quichés, giriş, s. ccxlii. Peru’nun dört eyaleti şunlardı: Anti, Cunti, Chincha ve Colla. Bu isimlerin anlamı kaybolmuştur ancak La Vega’ya göre bunları tekrar etmek bizim doğu, batı, kuzey ve güney kelimelerimizi kullanmamızla aynıydı (Hist. des Incas, cap. 11).
84
Humboldt, Polit. Essay on New Spain, ii. s.44.
85
İrokualar, Algonkinler, Dakotalar, Krikler, Natchezler, Araukanyalılar ve diğer kabileler arasında bu gelenekten sıkça bahsedilir. Nuttall, bu geleneğin Sibiryalı Tatarlar arasında da görüldüğüne dikkat çeker (Travels, s.173).
86
Schoolcraft, Indian Tribes, v. s.424.
87
Letters on the North American Indians, i. cilt, 22. Mektup.
88
Schoolcraft, Indian Tribes, iv. s. 643. “Dört onların kutsal sayılarıdır,” der Bay Pond (s.646). Komşuları Pavniler, dilleri arasında çok büyük bir yakınlık tespit edilmemiş olsa da bu kutsal sayıda onlarla denk düşerler ve bunu dört ana yönle belirgin bir şekilde özleştirirler. Bkz. De Smet, Oregon Missions, s.360, 361.
89
Benj. Hawkins, Sketch of the Creek Country, s. 75, 78: Savannah, 1848. Kriklerin merasimleri hakkında verdiği tasvirler kelimesi kelimesine temize çekilip American Antiquarian Society’s Transactions as of the Shawnees of Ohio’nun ilk cildinde yayımlandı. Bu edebi hırsızlık daha önce fark edilmedi.
90
Palacios, Des. De la Prov. De Guatemala, s.31,32, ed. Ternaux-Compans.
