KUYUCAKLI YUSUF. Sabahattin Ali

bir tokat yapıştırdı. Kübra, keskin bir feryat kopararak yerinden fırladı ve o tarafa koştu; fakat Yusuf daha evvel koşmuş, bir eliyle herifi boğazından yakalamıştı. Yumruğunu vurmak için öbür elini kaldırdı, birden iki eli de havaya kalktı, bir inilti çıkardı, sallandı ve arka üstü yere yıkıldı.

      12

      Kaymakam Salâhattin Bey, evvelce de söylediğimiz gibi, gündüzleri biraz ağırca olan işiyle, geceleri de içkisiyle meşguldü ve yaşayıp gidiyordu. Memlekette, ilişki kurduğu adamlar az ve seçmeydi. Uzun memuriyetlerin tecrübesi, yerlilerin kendisi gibi memurlarla niçin ahbap olduklarını ona öğretmişti. Tongaya basmayı pek sevmediği ve namuslu kalmak niyetinde olduğu için ziyafetlere, davetlere pek aldırış etmez, çok itimat ettiği, hukuk mezunu birkaç avukat ve bazen de ceza reisi ile sessiz sessiz içmeyi tercih ederdi. Bu avukatlardan Hulusi Bey’in Tavşanbayırı’nda büyük, güzel bir evi vardı. Evin bahçesi Edremit’te bir taneydi. Etrafı şimşir ağaçlarıyla çevrilmiş, çakıl döşeli yollar buraya ufak bir park manzarası veriyordu. Evin tam önünde bir asma çardağı, ufak ve fıskiyeli bir havuz vardı. Akşamları bu havuzun kenarına bir tahta masa çıkarılır, üzeri patlıcan salatası, balık tavası vesaire ile donatılır, rakı şişeleri bir kenara dizilirdi.

      Kış günleri ise bu masa içeride bir odada hazırlanır, Edremit’te pek de lüzumu olmayan mavi bir çini soba yanar ve rakı burada içilirdi. Oldukça serin bir kış gecesi Salâhattin Bey, ceza reisi ve birkaç avukat, Hulusi Bey’in evinde toplanmışlardı. Epeyce kafayı tuttukları sırada kapı çalındı, içeriye fabrikatör Hilmi Bey ile Hacı Etem girdi. Bu Hilmi Bey, Edremit’in eski eşraf ailelerinden birine mensup, kibarca bir adamdı. Vaktiyle Midilli Lisesinden mezun olduğu için oldukça okumuş yazmışlardan, memleketin tahsillilerinden sayılır ve hürmet görürdü, fakat hürmetin asıl sebebi, sonu gelmeyecek kadar çok olduğu rivayet edilen servetiydi. Muhakkak ki Edremit’te ondan çok zeytini olan yoktu, fakat asıl, nakit parasının sayısını Allah’ın bildiği ve bunları saymak için vakit yetmeyeceğinden Hilmi Bey’in, altınlarını şinikle21 ölçtüğü söylenirdi. Bunlarda biraz hakikat bulunması lazımdı; çünkü şöyle böyle bir servet, baba ile oğlun bitip tükenmez israfına yetmezdi.

      Bu adamın oğluyla münasebeti memlekette oldukça kuvvetli bir dedikodu kaynağıydı; çünkü Hilmi Bey, Şakir’in hareketlerini düzelteceği, onu yola getireceği yerde, aynı şeyleri kendisi de hatta çok kere oğlu ile beraber yapar, İzmirli, Midillili veya yerli Rum çocukları ile yazın Cennetayağı, kışın hamam âlemleri tertip eder, avuç avuç para saçardı. Bunları gören, Şakir’in niçin daha ileri gitmediğine hayret edebilirdi. Oğul ile baba arasında bazı gizli meseleler mevcut olduğu ve ikisinin birbirine bazı sırlarla bağlı bulunduğu da şehirde dolaşan laflardandı.

      Bu akşamki gelişinde herhâlde bir sebep olacaktı. Avukat Hulusi Bey’in pek sıkı fıkı ahbabı olmadığına göre, onun bu tesadüfi gibi görünen ziyareti pek de manasız sayılamazdı. Hacı Etem’le beraber gelmesinde de muhakkak bir maksat gizliydi. Bir müddet meclise iştirak etti. Birkaç kadeh aldı, fakat buraya ayık geldiği için bu kadehlerin pek tesiri görülmedi. Küçük gözleriyle, hiç durmadan odadakileri süzüyordu.

      Bir aralık, ceza reisine: “Bir iki el çevirelim istersen, ne dersin?” dedi.

      Ceza reisi çok namuslu, hakperest bir adam olduğu halde, kumara biraz yüzü yoktu. Büyük oyunlara girmese bile, şöyle bir iki saatlik bir parti çevirmekten kendini alamazdı. “Siz bilirsiniz. Ufaktan bir şey yaparız!” dedi.

      Rakı masası kaldırıldı. İçeri daha küçük bir masa getirildi. Üzerine pike bir örtü örtüldü ve kâğıtlar ortaya çıktı. Burada oynanan oyunlar nadiren poker, hemen hemen her zaman da otuz bir dedikleri bir oyundu, fakat bu akşam Hilmi Bey gülerek: “Reis Bey, bir kılıç keser misin sen bu gece!” dedi.

      “Bırak Allah aşkına, hapishane oyunudur o!”

      “Hepsi kumar değil mi canım, uzun işe girmektense ayakta birkaç el çeviririz… Maksat vakit geçsin!”

      “Sen bilirsin!”

      Gülüşerek masanın etrafına toplandılar. Kendi şanlarıyla uyumlu olmayan bu oyunu yarı şaka telakki ediyorlardı. Hilmi Bey kâğıtları kardı. Yanında duran kaymakama sordu: “Ne vereyim beyefendi?”

      Kaymakam şaşırdı: “Aman beyim, ben oyun filan oynamam. Hele bu kılıç mıdır nedir, bilmem bile!”

      “Bilinecek tarafı yok beyefendi, şimdi öğrenirsiniz!”

      Birkaç kelimeyle oyunu tarif etti. “Fakat ben oyun oynamam.”

      Ceza reisi sokuldu: “Aman iki gözüm, çiğlik etmesene! Bir el çevirelim de dağılalım!”

      Salâhattin Bey güldü: “Canım, benim oynamadığımı sen de bilirsin!”

      Hilmi Bey: “Oyun deyip de büyütmeyin beyefendi, şunun şurasında maksat eğlenmek!.. Ne vereyim?”

      Salâhattin Bey, önüne bir gümüş çeyrek çıkardı: “Şuna bir dokuzlu verin!”

      Hilmi Bey’in elleri süratle işlemeye başladı ve biraz sonra dokuzlu, Salâhattin Bey’in önüne düştü. Hilmi Bey derhâl cebinden iki çeyrek çıkarıp atarak: “Buyurun! Kâğıtları da alın, şimdi siz vereceksiniz!”

      Yarım saat sonra oyun kızışmış, sesler kesilmiş, çehrelerden tebessüm giderek, onun yerine bir heyecan ve hırs ifadesi gelmişti.

      “Bir papaz, iki liraya!”

      “Bir üçlü, fitimize!”

      Gibi sözler işitiliyor ve çabuk çabuk, birbiri arkasından yere atılan iskambiller acayip hışırtılar çıkarıyordu. Masanın kenarına konan ayaklı bir lamba, sarı ışığını ancak oyuncuların halkasına veriyor ve odanın diğer tarafları sessiz bir loşluğa dalıyordu. Masanın kenarındakilerin iri gölgeleri duvarlarda garip ve kocaman mahlûklar gibi mübalağalı hareketler yapıyordu. Köşedeki camekânlı duvar dolabının ön sahanlığında birkaç kadeh, yarım karaf rakı, biraz pastırmalı yumurta ve biraz da turşu, uzun zamandır el sürülmeden bekliyordu.

      Bir müddet evvel oraya kadar gidip bir kadeh atan, sonra meze dolu ağzıyla tekrar masa başına gelerek oyuna iştirak eden keyif ehillerinde, pek yerlerinden kımıldayacak hâl kalmamıştı. Birdenbire sararan çehreleri, titreyen elleriyle, acınacak bir hâl almışlardı. Kâğıtları kararken yarısını döküyorlar, tekrar toplayıp karıştırıyor ve bu sefer de kesmek için yanlış birisine uzatıyorlardı. İkide birde elleri ceplerine gidiyor, karılarının çeyiz getirdiği güzel örme keseler çıkıyor, yine eller titreyerek içinden para alınıyordu.

      Hulusi Bey’le diğer iki avukat pek fazla ziyanda değillerdi. Kendileri büyük söylemiyorlar, büyük söyleyene de kâğıt açmıyorlardı. Ceza reisi de biraz fazla içeri kaçmış olmakla beraber, şimdilik olduğu yerde duruyor ve daha fazla vermemeye çalışıyordu. Asıl zararda olanlar Hilmi Bey ile Salâhattin Bey’di. Salâhattin Bey, rakının tesiriyle kendini şaşırmış, cebindeki bütün parayı verdikten başka Hilmi Bey’e de elli altın kadar borçlanmıştı. Hiç kendini bilmez gibi oynuyor, bütün acemi kumarbazlarda görüldüğü gibi asabi ve çılgın bir oyunla talihi kendine çevirmek istiyordu. Bir kere kaybetti mi ikinci defa demin kaybettiğinin iki mislini ve üçüncü defa ikincide kaybettiğinin iki mislini koyuyordu. Böylece ziyanı, aklı başında olduğu zaman düşünmekten bile korkacağı bir miktara çıkıyordu.

      Bütün parayı alan Hacı Etem’di. Yüzünde ciddi bir ifadeyle ve asla konuşmadan, para sürüyor yahut kâğıt yapıyordu. Önünde çok bir para yoktu. Bu oyunda kazanılan paranın ortada tutulması şart olmadığı için Etem, aldığı sarı liraları

21

Tahıl için kullanılan bir ölçek.