Тушда кечган умрлар. Уткир Хошимов

сизни гувоҳ сифатида повестка билан…

      – Повесткангизни пишириб енг! Хоҳласам, генералнинг ўзи билан гаплашиб қўя қоламан!

      – Марҳум Шоматовни биринчи бўлиб сиз…

      – Ҳа-я, мен кўрганман! Такрор айтаман. Мени сўроққа чақирган бўлсангиз, адашасиз. Шунчаки коллега сифатида маслаҳат сўрасангиз бошқа гап.

      – Сиз кўрганингизда Шоматов ўлганмиди?

      – Бадани совуб бўлганди. Замонавий экспертизангиз Шоматов қачон ўлганини аниқлай олмадими?

      – Саволни мен…

      – Йиғиштиринг демагогияни! Сўроқ қилишни билмас экансиз. Умуман, системангиз айниб кетган. Тартиб йўқ. Тартиб бўлса, Шоматовни органга ишга олмас эдинглар. – Кечирасиз, гражданин… ўртоқ Комиссар… Бу гапларни сиз қаёқдан биласиз?

      – Мен ҳамма нарсани биламан. Бу соҳада иш бошлаганимда сизнинг отангиз ҳам туғилмаган эди.

      – Шоматов милицияда эмас, судда ишлаган. Оддий курьер бўлиб.

      – Фарқи йўқ! Милиция ҳам, суд ҳам – орган! Пайти келиб ҳайдаладиган одамни органга ишга олмаслик керак.

      – Шоматов ҳайдалган эмас, ўз ихтиёри билан бўшаган.

      – Аҳамияти йўқ.

      – Айтинг-чи, гражданин… ўртоқ Комиссар… сизнинг тахминингизча, марҳум Шоматов билан рўй берган ҳодисада қайси тахмин ҳақиқатга яқинроқ туради: қотилликми? Бахтсиз ҳодисами ё ўз жонига қасд қилишми?

      – Гапни шундан бошлаш керак эди!.. Ҳамма нарса бўлиши мумкин. Менга қолса биронтаси аввал ўлдириб, кейин деразадан ташлаб юборган.

      – Экспертизанинг аниқлашича, марҳумга биров пичоқ урмаган. Боши ёрилган, бўйин умуртқалари синган. Марҳум баланд жойдан боши билан тушсагина бўйин умуртқалари шу қадар эзғиланиб кетиши мумкин.

      – Демак, Шоматов ўз жонига қасд қилган, демоқчими экспертизангиз?

      – Бу – аниқ хулоса эмас.

      – Унақа бўлса, марҳамат килиб, битга саволга жавоб берсангиз. Шоматовнинг атрофида ойна синиқлари сочилиб ётган эди. Экспертизангиз ойна бўлаклари тўртинчи қаватдаги, Шоматов квартирасининг деразасидаги ойнага мос келиш-келмаслигини аниқладими, ё шунгаям ақли етмадими?

      – Бизни камситяпсиз, ўртоқ Комиссар! Ерда сочилиб ётган ойна синиқлари ўша деразадан тушган. Марҳумнинг билагини ҳам ойна синиғи тилиб юборган.

      – Хэх! Бўлмаса айтинг-чи, Шоматов жонига қасд қилиб, ўзини ерга ташлаган бўлса, уйдаги жиҳозларни ким синдирди? Қайси аҳмоқ ўлишидан олдин ойнани синдириб, ўз билагини ўзи кесиб ўтиради? Шунчаки, деразани очиб, ерга сакраб қўя қолмайдими?

      – Демак, сиз қотиллик рўй берган деб тасдиқлайсизми?

      – Мен ҳеч нима деганим йўқ, коллега. Илинтиришга уринмай қўя қолинг.

      – Йўқ, мен бошқа маънода… Яъни… биронтасидан гумонингиз бўлса…

      – Гумонми? Гумоним – ҳаммадан! Эшитдингизми? Ҳаммадан! Сизга ҳам шуни маслаҳат бераман! Юз фоиз ҳаммадан, ҳатто ўзининг хотинидан, боласидан гумон қилмайдиган одамдан ҳақиқий чекист чиқмайди! Аввало Шоматовнинг ўзидан гумон қилиш керак!

      – Яъни… Қайси маънода?

      – Балониям билмайсанлар! Ҳайронман, институтларингда