Қашқадарё воҳасининг бахши-оқинлари.. Норқизил Кенгбоев

Раҳим ўғли устозларидан 60 дан ортиқ анъанавий достонлар, 200 дан ортиқ терма ўрганиш билан бирга ўзи ҳам "Ойчинор", "Бева Барчин", "Махтумқули", "Жаҳонгир", "Эшқора билан Дўстқора" каби ўнлаб янги достонлар ижод қилганди. Қодир бахши куйлаган достонлардан 12 таси бошқа ҳеч бир бахшилар ижодида учрамайди. Унинг бой ва ранг-баранг ижодидан бор йўғи 10 та достон, 40 та тўртлик, 50 дан зиёд термалар ёзиб қолинган.

      Қодир бахши достон куйлаганда беихтиёр инсон қалбини ўзига мафтун этарди.Қодир бахшида яна бир фазилат бор эди. У бирон терма ёки достон куйлаганда, унга қўшилиб ўз юртининг Оқбош ва Чакчак каби улкан боғлари, ҳар бир харсанг тош ва тоғ қоялари, қир адирларию кенг яйловлари ҳамма ҳаммаси бутун коинот бахшининг терма ва достонларида тилга кириб сўзлашар эди. У достонларга жўр бўладиган куйларни чалишдан ташқари, дўмбирани 30 хил оҳангда куйлата оларди. Куй – Қодир бахши ижодида бир калит эди. Шу калит билан у тингловчилар қулфи дилини оча биларди.

      У оҳува куйини чертганда шўх қизларнинг, ёш ялангларнинг сой бўйида, сўлим дарахтлар соясида арғимчоқ учаётгани, бир бирини қувалашиб ўйнаётгани кўз ўнгимизда намоён бўлар, "Иззатой" куйини чалганда тингловчи кўз олдида таҳқирланган қиз, эрки топталган аёл, эркаклардан тафт тортмайдиган жасур хотин, дам даврага чиқиб эл обруси учун курашаётган шижоатли аёл гавдаланарди.

      Қодир бахши "Иқболой", "Ўғилой", "Куй қайтариш", "Қизлар сайли", куйларини ижро этганда эса дўмбира торларидан сузиб чиқаётган нолаю фиғон, шодлик садолари киши қалбини беихтиёр аллаларди.

      Зеро дўмбира торларини бахши чертади, тор толаларида куй оқади, куй шоирни даврага тайёрлайди, сўз айтишга чорлайди, куй оғушига чумган бахши сўз уммонида сайрга чиқади. Куй энди шоирни ҳам, унинг сўзини ҳам бошқаради. Куй шоирга илҳом бахш этади, овозига овоз, парвозига парвоз қўшади:

      Сени чертсам кўнглим гулдай яйрайди,                   Булбулдайин сайраб чиққан дўмбирам,                         Қўшша торим қўшилганда сайрайди,

      Кўксим очиб яйраб чиққан дўмбирам.

      Қодир бахши эридан қора хат олиб мунғайиб қолган онасига илк бор шундай далда беради:

      Онажон, қўй, сатқа бўлай бошингдан,                               Гуллар йиғласа ҳам сен йиғламагин.                               Посбон бўлай доим кўзу қошингдан,                               Чўллар йиғласа ҳам сен йиғламагин.

            Сен йиғласанг она тоғлар бўшайди,                               Тош юрак ҳам сувдай булиб шовшайди.                               Сен йиғласанг қора тошлар қақшайди,                               Тошлар йиғласа ҳам сен йиғламагин.

      Отам Ватан учун берди жонини ,                                      Миллион шерлар каби тўкди қонини.                                Эшитмасин ёрнинг йиғлаганини,                                      Дарё йиғласа ҳам сен йиғламагин.

      Она жойдан турди кўзин шишириб,                                Шу онага келди тоғлар бош уриб,                                      Тинчлик бўлсин