Кўҳинур. Аҳрор Аҳмедов

Акбарнинг жонига қасд қилмаслигига умид боғлаб, гўдак Акбарни бир неча хизматкорлар ва энагаси билан шу ерда қолдирди.

      Ҳақиқатан ҳам, кейинчалик маълум бўлишича, Аскарий мирзо жияни Акбарни Қандаҳорга олиб келиб, ўз хотини тарбиясига берган экан. Бу ерда қолаётган ҳамроҳлари билан хайр-хўшлашгач, Ҳумоюн отга минди ва хотини Хамидабону, унинг хизматкори ва қирқта сарбоз, жумладан, Байрамбек ва Жавҳар Офтобачи билан жами қирқ икки киши бўлиб дарҳол йўлга тушдилар. Бир неча бурда нон, бир оз озуқа билан улар Эронни Афғонистондан ажратиб турадиган тоғ тизмаси довонидан ошиб ўтдилар. Қиш кириб қолган эди. Ер қалин қор билан қопланиб, отларнинг илдам юришига халақит бера бошлаган эди. Ҳамроҳларнинг баъзилари, жумладан, Ҳамидабону ҳам совуққа бардош бера олмасдилар. Шу боис ҳам у Ҳумоюннинг отига мингашиб олди. Йўл азоби машаққатларидан чарчаган Ҳумоюн кўп нарсалардан воз кечишига тўғри келди, бироқ Бобурнинг олмосини ҳалиям ҳамёнида сақлаб келарди. Бироқ уни яқин орада бой беришини ҳаёлига ҳам келтирмас эди.

      Ҳумоюн ва унинг ҳамроҳлари бир оз тин олиб, очлик ва чанқоқни қондириш мақсадида бир қишлоқ чеккасида тўхтадилар. Кутилмаганда уларни тиштирноғигача қуролланган бадбашара белужлар гуруҳи ўраб олдилар. Қаршилик кўрсатишнинг бефойда эканини англагач, Ҳумоюн ва унинг ҳамроҳлари белужлар қуршовида уларнинг сардори ҳузурига келтирилдилар. Бу ерда уларни кутилмаганда илиқлик ва шафқат билан кутиб олдилар. Уларнинг сардори Малик Хатрий Комрондан қочқинларни қўлга олиш ҳақида буйруқ олган экан. Бироқ қочоқлар мақомига риоя қилиб, у буйруқни бажармади.

      Мезбон томонидан янги отлар ва озуқа билан сийланган қочоқлар яна ўз йўлларида давом этдилар. Бир ойча муддат йўл босганларидан сўнг узоқдан улкан бир тепалик кўзга ташланди. Бу Кўҳи-Ҳаж тепалиги бўлса керак, деган тахмин билан ўша томонга отларини йўрттириб кетдилар. Ҳақиқатан ҳам улар ноумид бўлмадилар; бу тепалик ортида Ҳелманд дарёси ва Эрон ҳудуди бошланар эди. Улар тепалик устига чиқиб бир-бирига туташиб кетган Ҳамун кўллар гуруҳини кўрдилар. Ҳелманд дарёси суви ана шу кўлларга қуйилар экан. Улар соллар ёрдамида кўлдан сузиб ўтиб, ниҳоят, Эрон ҳудудидан ишончли бошпана топдилар.

      Бу бошпана кичик бир қишлоқ бўлиб, унинг аҳолиси подшоҳ ва шерикларини илиқ кутиб олди. Уларни узум, анор ва тут дарахтлари билан қопланган боққа жойлаштириб, вилоят ҳокимига хабар бериш учун одам жўнатдилар.

      1544 йилнинг 4 январь куни Ҳумоюн ва унинг аскарларидан иборат карвон Ҳиротнинг қуйи томо-нида, бир неча кунлик масофада жойлашган Фараҳ шаҳрига етиб келди. Ҳумоюн ва ҳамроҳлари учун шаҳарга кираверишда чодирлар тикилиб, уларга расмият билан шоҳона ҳурмат бажо келтирилди. Шоҳ Тахмасп эса Сейистон, Фарах, Ҳирот ва вилоят ҳокимларига номалар ёзиб, Ҳумоюн ва унинг ҳамроҳларига тахтдан ағдарилган подшоҳ сифатида эмас, балки ўз мавқеида турган ҳақиқий ҳукмдор сифатида муомала қилишларини тайинлади.

      Ҳумоюннинг Ҳирот, Машҳад ва сафавийларнинг