Suv ostida sakson ming kilometr. Жюль Верн

bu usullarning qay biridan foydalanayotgan bo‘lmasin, menimcha, uni zudlik bilan qo‘llash vaqti yetdi!

      O‘pkamga yetarli miqdorda kislorod kirishi uchun ikki hissa tezroq nafas ola boshlagan edim hamki, birdan kayutaga tuz hidi anqib turgan sof havo oqimi otilib kirdi. Bu yod aralashgan, odamni tetiklashtiradigan dengiz havosi edi. Men og‘zimni katta ochib, jonholatda bu hayotbaxsh havo oqimidan yuta boshladim. Xuddi shu daqiqada kema sekin silkindi, unchalik qattiq bo‘lmasa-da, ammo ancha sezilarli edi.

      Suvosti kemasi, temir maxluq, aftidan, toza havodan nafas olish uchun kitga o‘xshab suv sathiga ko‘tarilganga o‘xshaydi…

      Shunday qilib, kemada havoni yangilab turish usuli to‘la aniqlandi.

      To‘yib nafas oldim-da, ko‘zlarim bilan ventilatsiya tuynugini yoki bizga hayotbaxsh gaz kirgan yerni qidira boshladim va uni osonlik bilan topdim. Eshik ustida panjara bo‘lib, kayutaga havo oqimi ana shundan kirar edi.

      Shuni endi ko‘zdan kechirib turgan edim, Ned bilan Konsel deyarli bir vaqtning o‘zida uyg‘onishdi. Ular ko‘zlarini uqalab, homuza tortib, o‘rinlaridan turishdi.

      – Xo‘jam yaxshi uxlab turdilarmi? – so‘radi Kon-sel odatdagi o‘ziga xos odob bilan.

      – Juda soz, azizim, – javob berdim men. – Sizchi, Ned?

      – Qotib uxlabman, janob professor. Ammo bu nimasi? Nazarimda dengiz hidi kelyapti shekilli.

      Men kanadalikka u uxlab yotganida sodir bo‘lgan voqeani gapirib berdim.

      – Ha, – dedi u, – «narval» «Avraam Linkoln»ga yaqinlashganda, undan allaqanday g‘uvullagan ovoz chiqqanining sababi bu yoqda ekan-da.

      – To‘g‘ri aytyapsiz, Ned. U «nafas olgan» ekan.

      – Bilasizmi, janob professor, soat nechaligini sira bilolmayapman. Ovqat vaqti bo‘lmadimikin?

      – Ovqat vaqti bo‘lmadimikin? Siz nonushtani so‘ramoqchi bo‘layotgandirsiz, Ned. Chunki biz kun bo‘yi ham kechasi bilan uxlaganimiz aniq.

      – Siz bilan bahslashib o‘tirmayman, – deya javob berdi Ned Lend, – ammo styuard nimaiki olib kelsa – nonushtami, tushlikmi uni quchoq ochib kutib olardim.

      – Ayniqsa unisiniyam, bunisiniyam bitta qilib olib kelsa! – qo‘shib qo‘ydi Konsel.

      – To‘g‘ri aytyapsiz, – dedi kanadalik, – unisigayam, bunisigayam haqqimiz bor. Men bo‘lsam nonushtani ham, tushlikni ham birga bersa yo‘q demasdim.

      – Juda soz, Ned, sabr qilamiz, – dedim men. – Bu odamlar ochlikdan sillamizni quritmasliklari aniq, bo‘lmasa kecha bizga ovqat berib o‘tirishmas edi.

      – Balki, aksincha ular bizni bo‘rdoqiga boqisha-yotgandir? – e’tiroz bildirdi Ned.

      – Ned, o‘ylab gapiring! Siz chindan ham odamxo‘rlar qo‘liga tushib qoldik deb o‘ylamayotgandirsiz axir?

      – Bir martasi hisobga kirmaydi, – deya jiddiy turib javob berdi kanadalik. – Kim biladi, balki bu odamlar anchadan beri yangi so‘yilgan go‘sht yeyishmagandir… Mana endi uchta sog‘lom, kelishgan, miqqigina kishi – janob professor, Konsel va kamina qullari qo‘llariga tushib turibdi…

      – Bas qiling, Ned! – men garpunchining so‘zini bo‘ldim. – Bu fikrlarni miyangizdan chiqarib tashlang. Xo‘jayinlarimiz bilan shunday gaplashishni xayolingizga ham keltirmang – bu bizning ahvolimizni og‘irlashtiradi, xolos.

      – Nima bo‘lganda ham, – dedi Ned Lend, – men itday ochman, nonushta yoki tushlikni haligacha berishgani yo‘q.

      – Azizim Ned, biz bu yerdagi tartib-qoidalarga bo‘ysunmog‘imiz kerak. Menimcha, bizning qorinlarimiz kok30 soatidan ko‘ra ildamroq ishlayotganga o‘xshaydi.

      – Mayli, nima ham qila olardik, qorinlarimiz milini suramiz qo‘yamiz-da, shunda hamma narsa joyida bo‘ladi, – dedi bamaylixotir Konsel.

      – Sizga qoyil, Konsel! – deb xitob qildi besabr kanadalik. – Odatdagiday asablaringizni ehtiyot qilish payidasiz. Xotirjamligingizga havas qilsa arziydi! Siz arz-dod qilishdan ko‘ra ochlikdan o‘lishni afzal bilasiz.

      – Nimaga arz-dod qilish kerak? Bu baribir befoyda.

      – Befoyda deganingiz nimasi? Axir arz-dod qilishning o‘zi alamlaringizni ancha yengillashtiradi-ku! Ammo bu qaroqchilar – men ularni odamxo‘r deyishni man etgan janob professorga nisbatan bo‘lgan hurmatim tufayli qaroqchi deb atayapman – bu qaroqchilar meni diqqinafas bo‘lib, hatto ularni bisotimdagi so‘kinishlar bilan ham tanishtirmay shu katalakda indamay o‘tiraveradi, deb o‘ylashayotgan bo‘lishsa, juda katta xato qilishadi! Menga qarang, janob professor, ochig‘ini ayting, sizningcha ular bizni bu qafasda ko‘p saqlasharmikin?

      – To‘g‘risini aytganda, Ned, bu haqda siz qanchalik bilsangiz, men ham shu.

      – Har holda siz nima deb o‘ylayapsiz?

      – Menimcha, biz tasodifan muhim sirni bilib oldik. Agar suvosti kemasining ekipaji ana shu sirni oshkor qilmaslikdan manfaatdor bo‘lsa va bu masala uch kishining hayotidan ko‘ra muhimroq deb qarasa, unda biz jiddiy xavf ostidamiz. Agar shunday bo‘lmasa, unda dastlabki imkoniyat tug‘ilishi bilanoq bahaybat maxluq bizni o‘zimiz singari odamlar yashayotgan yerda qoldirib ketadi.

      – Yoki bizni kema komandasiga qo‘shib, – deya luqma tashladi Konsel, – shu yerda…

      – To «Avraam Linkoln»dan ko‘ra tezroq suzadigan durustroq boshqa bir kema bu qaroqchilar uyasini zabt etib, – deya Konselning fikrini davom ettirdi Ned Lend, – uning butun ekipajini biz bilan birga grot-machtasining31 eng baland joyiga osib qo‘ygunlaricha…

      – Mulohazangiz o‘rinli, Ned, – dedim men.–Ammo menimcha, hali hech kim bu suvosti kemasi komandasi tarkibiga kirishimizni taklif qilganicha yo‘q. Shuning uchun o‘shanda nima qilishimiz kerak, deb fol ochib o‘tirishimiz noo‘rin. Yana qaytarib aytaman, sabr qilaylik, biror chora ko‘rish vaqti kelsa, sharoitga qarab o‘ylashib olarmiz; hozir hech narsa qilish kerak emas, sirasini aytganda, bunga zarurat ham yo‘q.

      – Aksincha, – e’tiroz bildirdi qaysar garpunchi taslim bo‘lgisi kelmay, – albatta, bir narsa qilish kerak.

      – Xo‘sh, nima qilish kerak, Ned?

      – Qutulish kerak!

      – Yerdagi turmadan qochishning o‘zi qancha mashaqqatli, suv ostidagidan esa sira iloji yo‘q, – dedim men.

      – Xo‘sh azizim, Ned, – so‘radi Konsel, – xo‘jamning bu gapiga nima deysiz? Bilaman, amerikaliklar bahslashishga usta bo‘lishadi.

      Garpunchi dovdirab jim bo‘lib qoldi. Biz turgan sharoitda qochish chindan ham mumkin emas edi. Ammo kanadalik yarim fransuz-ku, axir. Buni Ned Lend o‘z javobi bilan juda isbotlab berdi.

      – Janob professor, – dedi u bir necha minut o‘ylab olgandan keyin, – siz turmadan qochmoqchi bo‘lgan kishilar buning uddasidan chiqolmasalar nima qilish kerakligini bilmaysizmi?

      – Yo‘q, do‘stim.

      – Axir bu juda oson-ku. Ular turmada qolish uchun qulay vaziyat vujudga keltiradilar…

      – Bo‘lmasam-chi! – dedi Konsel. – Suvosti turmasining ostida yoki ustida bo‘lgandan ko‘ra ichida bo‘lgan yaxshi-da, albatta.

      – Ammo oldin u yerdan turma egalari, darvozabon va qorovullarni chiqarib tashlaydilar, – deb qo‘shib qo‘ydi Ned Lend.

      – Nima deyapsiz o‘zi, Ned! Nahotki, siz chindan ham kemani egallab olishni o‘ylayotgan bo‘lsangiz?

      – Hazili yo‘q, jiddiy gapiryapman, – javob berdi kanadalik.

      – Buning sira iloji yo‘q.

      – Nega endi, professor? Qulay fursat kelsa, iloji bor. Bunday fursatdan

30

Kok – kema oshpazi.

31

Grot-machta – yelkanli kemalarda o‘rtadagi eng baland machta.