Үһүйээннэр, номохтор. Багдарыын Сүлбэ

илпиттэр. Онтон, дьэ, ойуун, удаҕан бөҕөнү мунньаннар кыырдаллар. Ыһыах ыһаллар. Сир аайыттан ааттаах ойууттары мунньан. Тириилэрин ыйааннар тыаһаталлар. Хаппыт тириилэрин. Ол тыаһатан аат ыыталлар, табык көтүппүттэр диэн. Тоҕус түүннээх күнү быһа кыырдаллар. Дьэ, тыаһаттараллар. Ону абааһы бииһин ууһа, сир-дойду иччитэ барыта сөбүлээтэ диэн бырааһынньык бөҕө буолар, ыһыах. Онтон аһаан-сиэн, ыһыахтаан бүтэллэр. Ол ыйаабыт көҥүллэхтэрэ тыаһаан үөрүү-көтүү буолаллар. Ол кыырар кэмнэригэр эмэкэт түһэр. Билигин Мэкэ Түспүт буолбут.

      ТҮӨРТ УОН ТҮӨРТ ЧӨҤӨЧӨК

      Ити Ньимиддьиэрэн диэн. «Түөрт уон түөрт чөҥөчөктөөх сиргэ олоробун», – диэн Бөтүрүөп Уйбаан кириитикэлэспит сирэ. Уолаттары кытта кириитикэлэһэн, тугу да билбэт киһибин диэн. Ол ону ити сир аатын ааттаабыттар дии.

      Егор Васильевич Гоголев (1913). Амма улууһа, Абаҕа нэһилиэгэ. 1976 с. кэпсэппитим.

      АЛТАН ЫМЫЙА

      Сүрдээх баай эмээхсин олорбута үһү диэн сурах иһиллэр. Ол эмээхсин сүрдээх аһатымтыа, кэлбити-барбыты сырытыннарар, сэниэ, баай эмээхсин. Былыр алтан ымыйа диэн иһит баар буолбат дуо? Ол иһиккэ кутан, дьону аһатар буоллаҕа дии бу эмээхсин.

      Ол дьоннор: «Били алтан ымыйалаахпытыгар аһаан ааһыахха», – диэн кэпсэтэллэрэ иҥэн, аат буолбут диэн буолара.

      Иван Иванович Нестеров-Уччугуй Уйбаан (1914). Амма улууһа, Алтан нэһилиэгэ. Саҥкычах аҕатын ууһа. 1989 с. суруйбутум.

      КЫРГЫСПЫТ ҮРЭҔЭ

      Дьэ, итиннэ содуом буолбут сирэ. Икки ини-бии баар эбит. Онтон быраатын аата Хааһы Токунай диэн эбит. Убайын аата, арааһа, Хатачча Бөҕө диэн эбит.

      Хатачча Бөҕө буоллаҕына окко киириэх иннинэ куораттаабыт.

      Хааһы Токунай Одуоччу диэн сир илин бас халдьаайытыгар, тыа иһигэр олорбут. Убайа буоллаҕына, оччолорго аата-суола суох үрэх буоллаҕа, үрэх баһыгар Чохулаах Алаас утарытынан үрэх халдьаайытыгар тумуска тыаны солоон, дьиэ туттан олорбут. Икки оҕолонон. Үһүс оҕотун хат эбит дьахтар. Ити олорон, Хатачча Бөҕө куораттыыр. Дьокуускай куората үөскээбитин кэннэ кэм быһыылаах. Ону истэн, Хааһы Токунай убайын кэргэттэрин өлөртүү кэлэр. Үрэҕи өрө таххан, тиийэн кэллэҕэ дии оттон. Дьиэ иһигэр киирэр даҕаны, туох да кэпсэтиитэ суох, дьахтары төбөтүн хайа дайбыырдыы батыйатынан сырбатар. Ону дьахтар, тиэрэ түһэн аһаран биэрбитигэр, иһин хайа дайбаан кэбиһэр. Оҕото сиргэ түспүтүн дьахтар, саатырҕаан, орон анныгар тэбэн кэбиһээхтээбит. Уонна өлбүт. Ону көрөн, сэттэлээх уол оҕо үрэҕи таҥнары куоппут. Ону эккирэтээри таһырдьа ыстанан иһэн, уот иннигэр ытыы турар кыыһы төбөтүн быһа дайбаан кэбиспит. Онтон уолу эккирэтэн иһэн, атаҕынан кыайан сиппэккэ, оҕунан ытыалыыр. Ох тиийэ-тиийэ оҕо көхсүгэр хатанан испит. Кыайан батары тэбинэн киирбэтэ үһү. Үрэх тумуһун быһа түһэн иһэн, кэннибин хайыһабын диэн, оҕо, силистэн иҥнэн, охтон тиэрэ таһылла түспүт. Ол тиэрэ түһүүтүгэр биир ох курдары киирэн оҕону онно өлөрбүтэ үһү.

      Онтон ыла аатырбыт үрэх буомуттан аллараа өттө Абааһылаах диэн. Оҕо өлбүт сирэ. Үрэх буомуттан үөһээ өттө Хатачча Бөҕө өтөҕүн анна Кыргыспыт диэн ааттаммыт.

      Оҕо