Skemerspel. Helene de Kock

voor te lê.”

      “Nag, Pappa,” groet Christine en kom soen hom op sy wang. Eben staan hoflik op toe die ou man uitstap.

      Daar daag ’n klein stilte in die vertrek – vredig en tog vol vrae.

      Eben draai sy stoel na Christine, leun oor na haar en druk haar hande in syne vas. “Ek het dit nie so beplan nie, my lief. Tog weet ek dat dit die regte ding was om te sê hoe ek in my hart oor Frans voel. Dinge moet in die oopte kom, Christine, want dan kan mens daaraan werk.”

      “Ek weet, Eben. Dis net dat ek vir hom jammer is. Jy sal nie verstaan nie.”

      “Ek verstaan meer as waarvoor jy my krediet gee,” sê hy geraak, trek sy hande weg en stut sy elmboë op die wit tafeldoek. “Ek begryp volkome dat hy nooit ’n moeder geken het nie. Maar as ek my ten nouste met julle gaan verbind – en dis my hartsbegeerte – kan ek nie toesien dat Frans maak en breek soos hy wil terwyl jy en jou vader net sê ‘wat ben je een mooie jonge’ nie.”

      Christine vou haar arms voor haar bors asof sy so onwelkome woorde kan wegweer. Tog praat sy sag soos altyd. “Ek kan nie met jou saamstem nie, Eben. Vader reken tog ook dat dit net ’n fase is wat sal verbygaan. Fransie gaan nes alle ander tieners deur ’n moeilike tyd.”

      “Fase?” sê Eben ontset. “Sou dit nou ’n periode wees waarin hy sy omgewingsprikkels sinvol moet kan verwerk terwyl die huismense die onbenydenswaardige taak het om te sorg dat niks, maar niks, hom in die proses steur nie?” Eben is uitasem van verontwaardiging. “Met ander woorde, ouers moet kindgerig wees. Kinders moet selfgerig wees, en netnoumaar sit die samelewing opgeskeep met ’n egoïstiese klein vloek wat met homself ook maar nie her- of derwaarts weet nie.”

      Sy stemtoon het geklim. Die hele tirade tril van emosie, en toe die laaste woord wegsterf in die stil vertrek, vee Eben vervaard oor sy gesig, maar hou sy oë versigtig op die Delftse blou van die antieke opskepskottels in die vertoonkas in die hoek. Dis of die hele stemming van die aand soos handomkeer verander het. Die donker buffet staan strak teen die bleek muur, die hoërugstoele sit styf om die tafel, selfs Janien Delange se portretoë lyk vir Eben gekrenk.

      Eindelik sug Christine net en sê: “Dis darem nie heeltemal waar nie, Eben. Dis nie asof ons hom maar laat begaan nie.”

      Eben haal diep asem. “Nee, Christine. Julle praat hier ’n bietjie en praat daar ’n bietjie. Dis soos spoegies op ’n beenbreuk. ’n Beenbreuk moet met mening gespalk word. Frans moet met mening vasgevat word. Dit kan ook liefdevol gedoen word.”

      “Maar hóé?” vra Christine meteens driftig en staan op, begin poedingbakkies bymekaarmaak en krummels van die tafel afvee met haar hande. Sy werk met vinnige, rukkerige bewegings.

      “Ek kan jou sê wat julle nié moes gedoen het nie. Julle moes hom nooit verlede jaar daardie motorfiets present gegee het nie. Sy idee van so ’n voertuig is ’n wind op wiele, en hy gee nie ’n snars om hoe hy laat waai nie. Jy moes nou die dag gesien het hoedat hy deur ’n rooi verkeerslig jaag. Ag, wat praat ek tog! Die hele punt is dat hy sy sin gekry het deur ’n paar weke lank soos ’n beer met ’n bysteek rond te loop. En toe julle dit oplaas nie meer kon hou nie, het julle maar toegegee. Kom wat wil.”

      Christine gaan sit slap oorkant hom, die drie opgestapelde poedingbordjies voor haar.

      “Hoe lank voel jy al so oor Fransie, Eben?”

      Hy kyk haar waterpas aan. “Jy maak nou asof ek wrokkig is, Christine. En dis nie waar nie. Dis net dat ek sedert die eerste dag al voel dat hy eintlik Frans is en nie Fransie nie.”

      “Maar waarom?”

      “Ag, verkleinwoordjies klink altyd of daar iewers ’n pyn of ’n piep moet wees. Noem hom Frans. Hy is byna ’n man. Behandel hom soos een.”

      “Deur hom ’n loesing te gee?”

      “Deur hom te straf as hy hardnekkig bly oortree. Christine, jy weet dat ek dit goed bedoel.”

      Sy kyk radeloos na hom en skud haar kop effens. “Ek weet, ja, maar ek wens ek het ook geweet wat om te doen.”

      Eben kyk na haar blink hare, die roomwit van haar hals bo die rokskraag, haar tenger hand wat op die tafel lê, en hy snoer sy mond. Begin, dink hy, deur nie vanaand sy kos vir hom kamer toe te dra nie. Hy het verkies om op te staan van die tafel af en hy kan self vir hom kos gaan haal as hy honger is. Maar moet tog net nie weer agter hom aanloop, bedees aan sy deur klop en saggies, mooitjies versoek dat hy moet oopmaak nie. Asseblief, Christine, so het julle hom die seun gemaak wat altyd versoek moet word om oop te maak. Hy praat al klaar met ’n mens asof hy reken hy doen jou ’n guns deur ’n woord uit sy mond te laat kom . . .

      En hy dink aan Jak Theron, ’n ou studentekennis van hom wat by die seunskool skoolhou. Hy het hom ’n week of wat gelede in die dorp raakgeloop. “Hoe gaan dit, Eben?” het hy gevra.

      “Goed, dankie, Jak. En met jou?”

      Toe al het hy geweet dat Jak nie om dowe neute met hom staan en gesels nie. Hulle was nooit werklik aangetrokke tot mekaar nie. En Jak se antwoord het sy vermoedens bevestig. Die man wou iets aan hom oordra.

      “Met my gaan dit goed, dankie, Eben. Maar daardie aanstaande swaertjie van jou jaag my bloeddruk by die dag hoër. Die mannetjie sit mos heeldag met ’n mond vol tande. Ek was al lus en rek sy kake oop om te kyk of daar ooit iemand binne-in woon. Dalk is hy maar van nature so bot. Of hoe?”

      “Dalk is hy net stil,” het Eben luiters geantwoord, die ongeloof in die onderwyser se oë gesien en vaagweg met hom simpatie gehad. Die man se senuwees moet noodwendig ly onder ’n leerling soos Frans. “Gee hy moeilikheid?” het hy gevra.

      “O nee. Hy’s te slim daarvoor. Hy is net ontwykend en apaties, byna asof hy geen belangstelling in die lewe om hom het nie. Behalwe natuurlik in daardie fiets van hom. Smiddae skiet hy soos ’n pyl uit ’n boog daar weg . . .”

      “Hm . . . Maar hy vaar tog heeltemal goed in sy werk, nie waar nie?”

      “Te gemiddeld vir iemand met sy I.K. Maar nou ja, dit sê ook lank nie alles nie, nè?”

      Dié gesprek het Eben bygebly soos die refrein van ’n oorbekende liedjie. Meer as een maal wou hy met Christine daaroor praat. Ook nou, maar die skrynende moedeloosheid op haar gesig weerhou hom.

      “Kom ons gaan stap ’n entjie. Dis so lekker buite,” stel hy voor.

      Sy knik stil, roep ’n slag na Abeedah om te sê dat hulle klaar geëet het, en kom haak toe swyend by hom in.

      Hulle stap af met die straat waar die maan effe koulik bo die eike hang en die straatliggies tussen die herfsgeel lower gloei. Hulle stap vinnig en sonder woorde, hul vingers lig ineengestrengel.

      Oplaas gaan Eben staan en Christine saam met hom totdat hy met sy rug teen ’n wit gekalkte muur met ’n ry donker luike leun. Haar sagte warmte teen hom laat die laaste bietjie verset versmelt.

      Kom wat wil, dink hy, ek het vir Christine. Laat môre dan vol van sy eie dinge wees; sy is nou hier dig by my hart. Soos sy ook elke nag sal wees, al moet ons ook bedags met Frans sit.

      Want ons sal. Ek weet dit nou so seker as wat ek leef. Die pratery het net my gemoed verlig, maar dit het niks aan die probleem gedoen nie. Maar dit was ’n begin, die eerste hopie grond wat ’n see moet drooglê.

      “Eben,” sê Christine teen sy skouer, “ek wil nie die skokbreker tussen jou en Fransie wees nie – Frans, bedoel ek. Ek wil tog nie . . .”

      “Ek weet,” sê hy hartstogtelik, “maar kan jy nie insien dat dít juis is wat ek vanaand probeer voorkom het nie? Laat my toe om direk met jou broer te praat, en jy sal sien hoe ons mekaar vind. Ek belowe jou dit, my liefste.”

      Maar toe hy haar mond wil soen, draai sy haar kop weg: “Moet liewer niks belowe nie, Eben. Ek is bang vir beloftes.” Die vae angs in haar stem maak hom bang. Hy skud haar skouers liggies, half ergerlik.

      “Ag nee, Christine, jy moet meer vertroue in my hê.”