Kruispad. Deon Opperman

weet wat jy gaan sê,” het hy gesê toe sy aangestap kom.

      “As jy weet wat ek gaan sê, hoekom doen jy dit aan die kind?”

      “Want jy bederf hom. Hy gaan moet leer wat dit vat om ’n rand te verdien.”

      “Jy’s te streng met hom, Frik. Dis nie regverdig om te sê dat ek hom bederf het nie; ons het hom saam bederf.”

      “Dis waar. Maar hy is nie meer ’n kind nie. Volgende jaar stap hy die wye wêreld in, en dit gaan nie ’n maklike wêreld wees nie.”

      “Wel, jy gaan dit nie vir hom in die toekoms makliker maak deur dit nou moeiliker te maak nie.”

      “Hy kan gerus ’n kers by Henk loop opsteek; die mannetjie verdien sy eie sakgeld, vaar goed op skool en het ook vandag ’n drie gedruk.”

      “Ek gaan nie toelaat dat jy my seun met my suster se seun vergelyk nie!”

      Sy en Frik het mekaar stil aangekyk, haar opmerking soos ’n roof wat albei nie wil afkrap nie, wetend dat die wond nooit sal genees nie.

      Die voordeurklokkie het in die voorportaal gelui. Sophia het by die venster uitgekyk na die voorhek. “Ma en Pa is hier.” Sy het begin uitstap, maar vasgesteek en na Frik teruggedraai. “Dis nie sy skuld dat hy in ’n huis met geld gebore is nie. Moet ons nou maak asof ons arm is?”

      “Jy vergeet dat ek nie ryk gebore is nie.”

      “Daar is niks edels aan armoede nie,” het sy geantwoord, die sagte beligting van die vertrek wat die harde lyne om haar mond maskeer.

      Izel bewonder haar tante Sophia se ringe en die netjiese manier waarop haar naels gedoen is. Sy kan nie ophou vat en streel aan haar tante se hand nie. Sophia geniet die aandag. Die rugbypraatjies staan Izel niks aan nie. Haar oupa se woorde oor rugby op skool laat haar kriewel. “Ja, en almal word verplig om die rugby te gaan kyk, maar niemand word verplig om die netbal te kom kyk nie,” mor sy.

      Sophia steek haar ander hand ook na Izel uit om haar te troos.

      “My meidjie, in my dag was dit ook so,” sê haar ouma. “Mens sou dink dat dit teen hierdie tyd sou verander het.”

      “Hoe meer dinge verander, hoe meer bly hulle dieselfde,” antwoord Sophia haar ma, wynglas steeds omhoog.

      “Wel, ek hoop dat meneer Roux verstaan dat julle ook ander verpligtinge het,” sê Mariana.

      Frik sien die saak soos net Frik dit kan sien: “Meneer Roux word betaal om dit juis nie te verstaan nie.”

      Henk kies hierdie oomblik. “Ek het besluit ek gaan ophou,” sê hy.

      Henk se woorde, nonchalant gevolg deur ’n lang sluk koeldrank, bring ’n geskokte stilte oor die tafel. Almal kyk na Henk, veral Andries, wat nog die hele aand met ’n mond vol tande sit.

      “Wat bedoel jy?” vra FG.

      “Ek gaan ophou rugby speel.”

      Mariana draai bekommerd na Andries.

      “Mensdom, Henk,” sê oupa Soois, “maar dis ’n ernstige besluit.”

      “Ag, Oupa, hy maak net ’n grap,” sê FG.

      “Nee, ek dink hy’s doodernstig,” sê Frik. Hy draai na Andries. “Hoe lyk ’it, swaer? Dit wil voorkom dat jy en Henk ’n paar geheimpies het waarvan die res van ons nie weet nie.”

      Andries se oë is op sy seun. “Dis die eerste wat ek daarvan hoor.”

      “Ek dink jy skuld ons ’n verduideliking, Henk,” sê Mariana.

      Alle oë is weer op Henk.

      “Dit was nie ’n maklike besluit nie,” begin hy verduidelik, “maar ná die bom vandag het ek vir die eerste keer besef dat almal in hierdie land besig is met iets baie belangriker as rugby. Vandag voor die wedstryd, Oupa, het meneer Roux gesê dis nie ’n wedstryd nie, dis ’n oorlog … en later,” hy kyk so teen die tafel af, “toe ek by die huis kom … het dit my getref dat al is daar nie ’n oorlog met gewere en kanonne nie, gaan dit wel soos ’n oorlog wees.” Hy kyk na sy pa. “En die enigste wapen wat ek gaan hê, is wat ek met my kop kan doen. Nie met ’n bal nie.”

      Mariana se vingers gaan stadig en stilletjies oor haar mond. Sy sukkel om die trane terug te hou.

      “Daarom,” sluit Henk af, “het ek besluit om vir die res van die jaar te fokus op my studies.”

      Niemand praat nie. Niemand wil praat nie. Die bomontploffing weerklink weer in hul gedagtes – ’n groter dreuning as dié van die skare vanmiddag ná FG en Henk se drieë.

      FG praat eerste. “Pa … ek en Henk het klaar geëet, mag ons verskoon word?”

      “Ja.”

      Nadat FG en Henk opgestaan en uitgestap het, bly ’n ongemaklike stilte ’n hele ruk hang, met niemand wat weet presies wat ’n mens nóú veronderstel is om te doen nie.

      Izel gee uiteindelik moed op. “Ma, mag ek ook verskoon word, asseblief?”

      “Nee.” Mariana is ferm, maar gee geen rede nie.

      Izel staar dikbek na haar bord, totdat Sophia die silwerklokkie lui wat langs haar op die tafel staan. Ná ’n paar oomblikke kom Netta ingestap, gereed om die borde af te dek en die nagereg te bring. Terwyl sy besig is, besluit Mart om tog te sê wat op haar hart is. “Dit spyt my dat die kinders nie kon hê wat ons gehad het nie.”

      Soois is die enigste een wat haar durf antwoord. “En dis presies wat ons ouers oor óns gesê het,” sê hy.

      FG stap agter Henk sy slaapkamer binne. Hy weet hy moet nou keer. As Henk voortgaan met sy besluit, gaan daar baie groot bollie by die skool wees. FG val agteroor op sy bed. Hy konfronteer Henk dadelik: “Wat’s jou probleem, swaer?”

      “Dieselle as joune.” Henk het met een boud op FG se lessenaar gaan sit.

      “Se gat, man! Jy kan nie net eendag wakker word en besluit jy gaan die team drop nie.”

      FG, bekend vir sy eie impulsiwiteit, praat so heftig dat Henk geneig is om te glo dat sy neef ernstig glo wat hy sê. “Daar’s baie ouens wat jeuk om my plek te vat,” sê hy.

      “Dis nie die punt nie. Jy’t self gesê dis soos ’n oorlog. ’n Soldaat kan nie net besluit om sy geweer neer te gooi en weg te loop nie.”

      “Rugby is nie ’n oorlog nie, FG. Dis net ’n game. En volgende jaar is daardie game verby, en dís wanneer die oorlog begin.”

      “Dis volgende jaar se worries.”

      Henk wéét hy en sy neef sal nooit dieselfde opvatting oor die toekoms hê nie. Dit lê nie net in hul geaardhede nie. Dit lê ook in die verskil tussen Frik en Andries. “Vir jou miskien,” sê hy. “Jy kan bekostig om later te worrie; ek kan nie.”

      “Moenie nou daardie arme-Henk-met-sy-arme-pa vir my gee nie. Kom wees ’n bietjie my pa se seun en sien of dit alles so lekker is as wat dit vir jou lyk.”

      “Gaan jy volgende jaar varsity toe?”

      “Dis nie waaroor ons praat nie.”

      “Wie gaan jou klasgeld betaal?”

      FG swyg. Die antwoord is vanselfsprekend.

      “Ek vra: Wie gaan jou klasgeld betaal?”

      FG kom regop en gaan sit op die rand van die bed, kyk Henk uitdagend aan. “Wat, gaan jy nou saam met jou pa in ’n garage sit omring deur blikkieskos?”

      “Nee. Ek gaan in my kamer sit omring deur boeke.”

      “Wat’s die verskil?”

      “Wat jy uit die boeke kry hou langer.”

      FG weet nie hoe om hierdie tameletjie te kou nie. “So, niks wat ek sê gaan jou mind verander nie?” FG is nou kalmer. Hy begin