Kruispad. Deon Opperman

japon daaroor. Sy lyk besonder aanloklik, maar Frik sien dit nie juis raak nie.

      Sophia gaan sit langs hom, steek haar hand uit om sy wang te streel. Dan skuif sy nader, lê teen hom aan soos ’n ou minnares. Sy lig haar kop sodat hy haar kan soen. Frik doen mee, maar sy voel geen vuur in sy lyf nie.

      “Frik,” sê Sophia terwyl sy begin om Frik se das los te woel, “ek het besluit om Izel saam te vat as ons Frankryk toe gaan. Met Andries wat nog steeds ordentlike werk soek, dwaal die arme kind soos ’n weeskind daar rond.” Frik streel haar arm terwyl sy praat. “Dan werk ons ’n dag of wat in Parys in,” Sophia gee Frik nou ná elke paar sillabes ’n piksoentjie, “om haar met so ’n bietjie Paris shopping te bederf.”

      Frik verstyf langs haar, trek haar skouers nader om haar te koester. “Ek het vir jou gesê Frankryk gaan moet wag.”

      Sophia maak haar rug reguit. “Hoe lank, Frik?” Sophia wikkel haar nou los uit sy omhelsing.

      “Ek weet nie, Sophia. Soos dinge nou gaan, oorweeg ek dit om ’n verband op ons huis uit te neem om die besigheid deur die dip te help.”

      Die nuus bring die feeks in Sophia uit. “Oor my dooie liggaam!” roep sy. Haar naam sal modder wees in Pretoria as dit moet uitkom dat haar man in die knyp is.

      Frik laat hom nie voorskryf nie. Wanneer hy weer praat, hoor sy hoe sy moer trek. “Ek stel voor jy respekteer my besluite. Glo my, hulle is goed deurdag. Ek sal doen wat ek moet doen om my besigheid te help, en nie jy of enige iemand anders sal vir my voorsê wat ek mag en nie mag nie.”

      “Gaaf.” Sophia staan vinnig op. “Maar laat ek een ding baie duidelik maak. Ek is nie Mariana nie …”

      Sy draai om om uit te stap, maar Frik se stemtoon stuit haar in haar spore.

      “En wat beteken dít?”

      Sy draai weer na hom. “Dat ek nie sal toelaat dat my man my saam met hom oor die afgrond sleep nie.” Haar ken bewe terwyl sy praat.

      “Jy het belowe om my by te staan, deur dik en dun.” Hy kyk haar reguit in die oë, maar Sophia kyk dadelik anderpad. “Tye raak nou dun.”

      Toe Sophia uitstap, sing Frank Sinatra van beter tye, en Frik gee ’n wrang glimlag.

      Terwyl Netta in haar kamer op ’n klein TV-stel kyk hoe ’n groot Jumbo-Boeing oor ’n vol Ellispark vlieg en sy gereed skuif vir die groot eindwedstryd van die Wêreldbeker-rugbytoernooi van 1995, tree die Van Rooyens, Landmans en Van den Bergs almal saam met Frik se finansiële ghoeroe, Albert, in Frik se ontspanningskamer voor die TV aan. In haar kamer sing Netta die eerste deel van die volkslied gemaklik saam, maar in die sitkamer is hulle nog nie woordvas genoeg om hierdie deel meer as te mompel nie. Wanneer die lied sy fokus na die Afrikaanse deel skuif, is Andries dadelik daar om uit volle bors die ander te lei in die saamsing: “Oor ons ver verlate vlaktes,” Andries frons, skielik het hy die woorde vergeet, maar Mart help hom reg: “… met die kreun van ossewa …”

      Die TV-kamera gly oor die Springbokspan, van André Joubert tot by Francois Pienaar, terwyl die volkslied gespeel word.

      Hulle sing uit volle bors klaar.

      Andries sluk hard. Die oomblik is vir hom vol betekenis.

      Hulle kyk hoe die All Blacks die Haka uitvoer.

      Sophia het die banke langs mekaar geskuif sodat almal sitplek het – behalwe Henk en Wilmien wat op die mat sit. Henk gee nie om nie, hy’s nou die naaste van almal aan die springmielies en tjips.

      FG sit eenkant, hy is nors, en sy norsheid irriteer vir Frik wat, gemaklik aangetrek vir die kuierslag, elke nou en dan na FG loer.

      Almal drink bier, eet biltong, springmielies en tjips, en geniet die okkasie. Almal is opgewek, behalwe FG.

      “Wie’s jou gunsteling, Izel?” vra Sophia bo-oor die TV-gesingery.

      “Weet nie, tannie Sophia, ek kan nie kies tussen Joel Stransky en Joost van der Westhuizen nie.”

      “Ek moet sê, André Joubert is my soort speler,” kom Mariana tussenbeide.

      “Haai, Ma!” kweel Izel. “En dit op Ma se ouderdom. Skaam vir Ma.”

      “Ek’s darem nog nie in die graf nie, hoor,” sê Mariana laggend. “Kyk, daar’s Madiba in ’n Springboktrui! As ons wen, gaan hy daai skoffeldansie van hom dans!”

      Frik kyk weer na FG.

      “Geniet dit maar,” sê Andries so bo-oor al die joligheid, sy gesig skeef getrek. “Dis waarskynlik die laaste wit span wat ons ooit sal sien.”

      “Hulle gaan sukkel om die Afrikaner uit rugby te hou, Andries,” sê Albert.

      “Dit gaan hulle nie keer nie,” sê Andries. “Affirmative action is ’n kanker wat alles gaan raak. As ons vandag wen, sal dit ook die laaste keer wees. Nooit weer nie.”

      “Nooit is ’n lang tyd,” antwoord Soois effens geamuseerd. Hy kan hom so verkneukel oor sy skoonseun se dramatiese siening van sake.

      Albert lig sy hand vir Soois – hy voel ook so oor Andries se vrese.

      Terwyl die spelers gereed maak om te begin speel, sit Frik hom en opwen oor FG se nurksheid. “FG, gaan jy nou die dag saam met ons geniet, of gaan jy die hele game met ’n lang gesig sit?”

      “Hoekom laat jy hom nie net gaan nie, Frik?” vra Sophia. “Henk en Wilmien sal nie omgee nie.” Sy verduidelik aan die ander: “Sy vriende kyk almal saam na die game in die universiteit se rugbyklubhuis, maar Frik het gesê FG moet hier kyk sodat ons almal saam kan wees.”

      Frik gluur FG steeds aan, maar antwoord sy vrou: “Nee, my vrou, hy kyk hier omdat hy nie weer na ’n enkele suipparty gaan voor hy meer aandag aan sy studies begin gee nie.”

      FG praat steeds geen woord nie, sit net dikbek en rugby kyk.

      “Jy’s nou onregverdig, Frik,” neul Sophia weer. “Die kind doen sy bes.”

      Dis nie lekker om só ’n stroewe gesig tussen al die vrolikheid te hê nie, besef Frik, maar hy voel skielik die futiliteit van die stryd aan. “Gaaf.” Hy kyk na FG. “Gaan dan.”

      Toe FG opstaan en haastig uitstap, blaas die fluitjie vir die afskop.

      Soois probeer die aandag na aangenamer dinge terugbring. “Daar begin dit! Hou duim vas, mense.”

      Toe die rustydfluitjie blaas, gaan ’n gejuig in die TV-kamer op. Daar is goeie hoop vir die Bokke. Almal behalwe Frik stap uit na die patio waar drankies en glase op ’n tafel uitgepak staan.

      Soos dit maar by rituele geleenthede soos hierdie gaan, koek die senior mans bymekaar: Soois staan by Albert en Andries. Die ander maal op die agtergrond rond. As patriarg is dit Soois se voorreg om die situasie eerste te takseer. “Nee kyk, as die manne teen rustyd so ver kan kom, dan kan ons hierdie wedstryd wen.”

      “Weet Pa, ek hoor nou die dag ’n interessante ding,” begin Andries …

      Mariana luister nie na wat haar man aan haar pa vertel nie. Sy kyk terug die TV-kamer in, na Frik, wat nog op sy stoel sit. Sy stap terug in die kamer in. “Miskien kan Henk vir FG so bietjie help,” sê sy paaiend vir Frik. “Hulle sien mekaar maar min en dis dalk nie ’n goeie ding nie.”

      “Dis een van die redes hoekom ek so graag wou gehad het dat hulle saam op varsity moes wees.” Hy dink versigtig na voordat hy verder praat. “Mens sou wou glo dat alles in hierdie ou lewe, en veral jou kind, na die goeie neig soos bome na die lig. Maar nie FG nie. Hy kies keer op keer die kortpad. En die verkeerde vriende. Dis natuurlik my skuld. Hy’t te maklik grootgeword.”

      “Hy’s nog jonk. Hy sal regkom. En dis nie alles jou skuld nie. Kinders bring hulle eie dinge ook saam.”

      Hulle raak bewus van die stemme buite op die patio en hul afsondering.

      “Weet jy,” begin Frik ná ’n ruk, “ek skaam my om dit te erken,