Kruispad. Deon Opperman

Student het niks meer nodig nie,” sê hy bedaard en kom langs haar staan.

      “Jy weet FG wil die nuwe Golf hê.”

      “Hy’s jonk, Sophia, en jong mense stamp karre, of hulle nou nuut of tweedehands is. Die Golf is heeltemal te duur.”

      “Wanneer gaan jy ophou met jou suinige swartgalligheid?”

      Frik sien rooi. “Geld groei nie op my rug nie, magtag!”

      Sophia skrik effens. Maar sy beweeg nie. Dan sien hulle Andries se motor wat voor die hek intrek. Frik maak die hek van die stoep af oop.

      Sophia wag nie vir haar swaer om aan te kom nie, sy swaai om en stap die huis vies binne.

      Frik nooi Andries binne wanneer hy by die stoep aankom, maar Andries is haastig om weer onderweg te kom. Hy hou die geskeurde tjek na Frik uit.

      Frik frons. Moet hy beledig voel of afgehaal? wonder hy.

      “Dit was Henk se besluit,” verduidelik Andries verleë.

      Frik kan dit nie kleinkry nie. “Maar hoekom?”

      “Soos ek verstaan, wil hy sy kruis alleen dra. Ek is dankbaar oor jou aanbod, en jy moet weet dat ons familie dit waardeer.”

      “G’n mens dra sy hele lewe alleen nie, Andries. Ek is al baie kere in my lewe gehelp.”

      “Wat kan ek sê, Frik? Hy’s my seun … Lyk my hy’s net so hardkoppig soos ek.”

      Toe Andries wegry, bly Frik met die geskeurde tjek in sy hand op die stoep staan. Hy raak bewus van beweging, draai om en sien dis FG wat vanuit die huis aangestap kom. Hy kom staan langs Frik, kyk met minagting na die kar.

      Frik merk die trek op FG se gesig. “Voor jy enige iets sê, wil ek jou waarsku om jou woorde te tel.”

      “Maar Pa het gesê …”

      “As hierdie kar nie vir jou goed genoeg is nie, los die sleutels op my lessenaar.”

      Frik prop die sleutels in FG se hand en stap weg.

      Die nuus bereik die plaas baie gou. Dit lewensritme hier is stadiger, rustiger. Maar dit verlaat nooit die gedagtes nie.

      Mart is besig om deeg op die kombuistafel uit te rol toe Soois van die lande terugkeer. ’n Bord beskuit en ’n pot koffie staan en wag op Soois. Hy hang sy hoed langs die deur op voordat hy aansit.

      Soois se gedagtes is by sy probleme. “Ek gaan daardie draad aan die noordgrens ’n bietjie aandag moet gee,” sê hy terwyl hy vir hom ’n koppie koffie skink. “Inderdaad, dis waarskynlik nou ’n gulde geleentheid om sommer die hele ding te vervang.” Hy neem ’n hap van ’n beskuit en drink koffie daarmee saam. “En hoekom is jy so stil?” wil hy tussen die koue deur weet.

      Mart klap meel van haar hande af. “Jy besef hoekom Henk Frik se hulp nie aanvaar het nie,” sê sy. Haar gedagtes is nie by die noordelike grensdraad nie.

      “Wie sal ooit weet?”

      “Want hy wou nie sy pa in die verleentheid stel nie.”

      “Miskien. Miskien nie.”

      “Mariana het my vertel dat Henk reeds as kind van haar en Frik se verhouding uitgevind het.”

      “Verbaas my nie. Alles kom mos uit, op die ou end. Veral as dit by families kom.”

      “Ek kan verstaan dat die kind nie sy pa sou wou seermaak nie, maar dis nie reg dat ’n kind sy ouers se kruis moet dra nie.”

      Soois weet waarheen die gesprek lei. “En jou voorstel is …?”

      “Is dit nodig dat ek dit sê?”

      “My vrou, jy weet hoe ek voel oor inmeng in die kinders se sake.”

      Soois staan op en begin na die deur beweeg. Hy’t nie nou lus om te diep op hierdie onderwerp in te gaan nie.

      “Ek weet, en ek stem saam,” sê Mart, “maar partykeer is dit nodig. As ons aanbied om vir Henk se studies te betaal, dan sou dit baie makliker wees vir hulle om te aanvaar.”

      “Ek het dit reeds gedoen.”

      Mart kyk op na Soois.

      “Ek het gebel,” verduidelik hy. “Met Henk gepraat. Gesê ons sal bly wees om te betaal. Maar hy’t gesê, nee dankie. Hy wil sy eie pad loop en self daarvoor betaal.”

      Mart voel hoe haar nek begin gloei. “Hoekom het jy my nie vertel nie?”

      “Hy’t gevra dat ek jou nie vertel nie. Hy’t geweet dit sal jou seermaak.” Hy sit sy hoed op sy kop en stap uit, en Mart staar hom verleë agterna.

      Vroeër of later moet Mariana met Sophia gesels oor Henk se besluit – en sorg dat dit baie gou gebeur. Sy maak dus ’n afspraak met haar suster en ontmoet haar op Sophia se gunstelingplek, die patio.

      Mariana draai nie doekies om nie. “Ek wil nie hê die ding met Henk moet tussen ons lê nie.”

      “Ek gaan nie maak asof ek dit verstaan nie,” antwoord Sophia gekrenk. “Dit was ’n skok.”

      “Ag, Sophia …”

      “Julle gaan sukkel tot Andries weer werk kry, en jou seun se een kans om iets vir homself te doen, is weg. En nou moet die arme kind deur Unisa studeer ná hy die hele dag in ’n restaurant borde aangedra het.”

      “Baie mense doen dit.”

      “Ja, maar dis nie nodig dat hý dit doen nie.”

      Netta bring tee en koek uit en sit dit op die stoeptafel neer; Mariana antwoord nie. Sy praat nie voor mense wat nie familie is nie.

      Sophia besef dit en laat Netta gaan – sy sal self skink. Sophia sit koek op twee bordjies. “Jy moet weet, Mariana,” sê sy terwyl sy die koek voorsit, “dit gaan ook moeilik hier in ons huis. Weet jy hoeveel druk plaas die regering op Frik? Die geld wat ons vir Henk wou gee, het nie sommer net uit die lug uit geval nie, maar dit het ons nie gekeer nie.”

      Mariana kyk weg. Nou moet sy op haar lip byt.

      “Mag ek maar eerlik wees?” sê Sophia en lê ’n koekvurkie berekend in haar bordjie neer.

      Mariana weet Sophia gaan nou eerlik wees of sy ja sê of nie.

      “Alles in die lewe gaan oor geld, as jy dit het en veral as jy dit nie het nie.”

      Mariana neem ’n hap koek. Sê niks.

      Dan, uit die bloute, kom Sophia se groot vraag: “Sus … hoekom los jy hom nie net nie?”

      Mariana sit haar koek neer. Is dít wat Sophia van Andries dink? Dat sy hom sommer net só sal kan los?

      Sophia vaar voort. “Vir Henk se onthalwe, vir Izel se onthalwe, en vir jouself.”

      Mariana gaan haal die antwoord diep uit haar siel. “Hy’s my man.”

      Sophia gaan onverstoord voort: “Jy’s ’n Van Rooyen. Vat jou kinders na Ma-hulle toe en gee jouself ’n tweede kans. Jy’s ’n mooi vrou en jy kan vir jou ’n man kry wat vir jou kan sorg.”

      Mariana versteen.

      Sophia merk dit en laat sak haar stem. “Jy verdien beter, Mariana. Jou kinders verdien beter.”

      Mariana sit haar koppie ook neer. “Henk het self besluit om julle tjek op te skeur,” sê sy.

      Die nuus betrap Sophia heeltemal onkant. “Maar dis waansin!” roep sy uit.

      “Nee,” sê Mariana ferm, “dis karakter.”

      Frik sit in die sitkamer ’n saketydskrif en lees, en soos gewoonlik is die radio aan. Frik luister altyd radio – die een passie wat hy alleen kan bedryf. Hy sit in die sakeberigte en snuffel terwyl hy na ’n program oor ’n lewende legende luister: “The great Frank Sinatra gave his very last public performance at a party in Palm Springs last