Kruispad. Deon Opperman

Fezile Matolong – Mr Jansen is expecting me.”

      “Yes, take a seat please.”

      Die sekretaresse stap by die kantoor in en Fezile kom sit naby Henk. Hy tel ’n tydskrif op en wil begin lees, maar die sekretaresse kom by die kantoor uit. Henk en Fezile staan tegelyk op.

      “Please come through, Mr Matolong.”

      Fezile stap deur; Henk staar hom verbysterd agterna. Was hy dan nie eerste hier nie?

      Die sekretaresse kyk skuldig na hom, maak ’n ongemaklike gebaartjie en gaan aan met haar werk.

      Wanneer Fezile ná ’n ruk saam met Jansen uit sy kantoor na die ontvangsportaal kom, sien Henk dat Jansen ’n aktetas dra en ooglopend op pad uit is. Hulle stap verby asof Henk nie bestaan nie.

      Henk spring orent. “Verskoon my, ek wag om jou te sien, meneer Jansen.”

      Jansen stop. Hy draai na Henk en sy poniestert swaai wyd in die proses. Dit lyk of hy huiwer om met Henk te praat.

      “I’ll wait outside,” sê Fezile en loop vooruit.

      “Jy’s Landman, nè?” sê Jansen.

      “Ja, Henk Landman.”

      “Ek’s jammer om jou te moet sê, jong man, dinge het verander. Die beurs is ongelukkig nie meer beskikbaar nie.”

      “Ek’s jammer, meneer Jansen, ek verstaan nie. Ek het reeds verlede jaar dokumentasie van julle ontvang.”

      “Dit was ’n voorwaardelike toekenning en dinge het verander, meneer Landman. Daar’t nuwe vereistes en nuwe kandidate bygekom en … ek’s jammer, maar nou moet jy my verskoon.”

      Jansen draai om en stap uit, ’n effens mollige man met sy hare in ’n poniestert vasgebind.

      Henk staar hom geskok agterna. Hy draai na die sekretaresse, maar sy tik nou verbete en sorg dat sy nie Henk se oog tref nie.

      Henk se eerste toevlug is Wilmien. Hy neem haar na hul geliefde park, daar waar hul liefde opgevlam het voordat hy die vrymoedigheid gehad het om haar na sy ouerhuis te neem. Hulle sit onder ’n boom waar hulle in die verlede al ’n kombers oopgesprei het, maar nou is hulle regop, rûe teen die stam, en die fronse op hul voorkop is nie net aan die sonnige Januarie-oggendson te wyte nie.

      “Jy kan ’n studielening by die bank kry.” Sy probeer om nie verslae te klink nie, maar kan nie anders nie. Sy kyk na Henk en sien die woede op sy gesig. Sy vat aan hom, maar hy reageer nie. Hy is met sy eie gedagtes besig.

      “Sommer net so.” Henk praat asof hy haar nie gehoor het nie. “Ek sit daar en wag en wag en wag. En die ander ou kom in. Skaars gaan sit, toe word hy deurgeroep. Die bestuurder wou nie eers met my praat nie. Hoe de hel kan hulle dit doen? Geen waarskuwing nie, niks.”

      “As een deur toemaak, gaan ’n ander deur oop.”

      “Die bliksems!”

      Hy moet praat, die spanning uit sy skouers dwing. En dán eers sal hy probeer om genoeg moed bymekaar te skraap om vir sy ouers te gaan vertel.

      Henk kon nie weet dat Andries self deur vlae van selffoltering geteister word nie. Wanneer Henk later die middag na hom kom soek, sit hy, steeds in sy werkklere geklee, das effens losgetrek, op ’n stoel in die garage, omring deur bokse vol blikkieskos. Veral tuna.

      “Pa …? Pa!”

      “Hierso!”

      Henk kom ingestap met die bank se aansoekvorms vir ’n lening in sy hande. Andries sien die netjiese jong man voor hom, besef dis sy seun – en kom hard terug na die hede. Henk sit die dokumente op die werkbank in die motorhuis neer en kom sit op ’n trommel langs sy pa. Hulle kyk nie na mekaar nie, volkome ingetrek in hul eie probleme sodat hulle heeltemal onbewus is van die ander se kwelling.

      “Jou registrasievorms?” Andries beduie na die dokumente.

      “Nee, Pa.” Henk skep diep asem voor hy aangaan. “Pa … ek het nie die beurs gekry nie.”

      “Wat?” Andries is heeltemal verbysterd.

      “Dit was ’n voorwaardelike toekenning, Pa, en omdat dinge verander het, het hulle besluit om dit vir ’n ander ou te gee. ’n Swart outjie.”

      Andries mompel, meer aan homself gerig: “Hoekom is ek nie verbaas nie?”

      “Ek en Wilmien het al my opsies bespreek en toe’t ek die universiteit gebel, maar hulle het reeds alle beurse verwerk en toegeken. Toe gaan ek bank toe, en hulle sê dis nie ’n probleem nie; hulle het net Pa se details en bewys van inkomste nodig.”

      Andries raak stil. Sy keel trek toe. Hy besef skielik hoe uiters dwaas sy impulsiewe bedanking vanoggend was. Het hy maar geweet! Hy raak nog swaarmoediger wanneer hy uit die hoek van sy oog ’n beweging gewaar, omswaai en sien dit is Mariana wat die garage binnegestap kom.

      Sy gaan staan doodsbleek in die deur en kyk na Andries. Sy dra ’n groot boks in haar hande. “Wat het gebeur?”

      Henk antwoord sonder om te besef sy praat eintlik met Andries. “Ek gaan ’n studielening moet kry, Ma.”

      “ ’n Studielening. Waarvoor?”

      “Hulle’t Henk se beurs teruggetrek,” antwoord Andries.

      Mariana sit die boks stadig op die grond neer. Sy sukkel om te verstaan wat sy hoor. Sy voel hoe haar bene begin bewe, kyk na haar hande en sien dat die ontsteltenis ook daar uitslaan.

      “Dis nie ’n probleem nie, Ma,” sê Henk. “Ek was reeds by die bank, daar op die kampus. Hulle’t gesê as Pa borgstaan vir die lening, kan hulle hom binne ’n paar dae prosesseer.”

      Mariana antwoord nie. Sy kyk van Henk na Andries. Dan wend sy haar blik na die boks by haar voete. Bo-op al die papiere en ander goed in die boks lê die foto van Mariana en Henk en Izel wat al die jare in Andries se kantoor was.

      Uiteindelik kry sy haar woorde geformuleer. “Ek was op pad om Izel se pajamas te gaan koop, toe kry ek hierdie agter in die kar. Ek dink jy’t dit dalk daar vergeet.”

      Mariana wag vir Andries om te praat, maar hy bly net swygend na sy voete en kyk.

      “Het hulle vir jou ’n nuwe kantoor gegee?” vra Mariana.

      Andries skud sy kop stadig. “Ek het bedank.”

      Dis Mariana en Henk se beurt om in algehele verslaentheid na hom te staar. Mariana wens sy’t ’n stoel byderhand. Sy voel of sy gaan flou word.

      “Jy’t mos self gesê as hulle nie oppas nie, sal hulle my verloor. Wel, hulle het.”

      “Sonder om dit met my te bespreek?”

      Hoe kry sy dit reg, wonder Andries, om nóú so kalm te lyk? “Henk …” Hy beduie vir sy seun om hulle alleen te laat.

      Henk gaan vinnig uit en Andries bly sit op sy groot garagestoel. “Vertrou jy my?”

      Mariana swaai verwoed om waar sy voor die venster teen die werkbank staan. “Hoe kan jy bedank sonder om dit eers ten minste …?” gil sy op hom.

      “Ek vra,” skree hy terug, “vertrou jy my?”

      “Ja, ek vertrou jou, maar hoe kan jy …?” Haar drif is effens getemper, maar nie baie nie.

      “Hulle wou my afdank, Mariana! En agttien ander.”

      “Hulle kan jou nie summier afdank nie. Jy’t niks verkeerd gedoen nie. En as hulle die poste vakant wou maak, sou hulle maande se kennis moet gee … ’n pakket aanbied.”

      Andries se stemtoon val. “Hulle het.”

      Mariana voel hoe die verligting oor haar spoel. Tot Andries weer begin praat. “Ek het dit van die hand gewys en bedank,” sê hy.

      Mariana gryp na haar kop. Sy kan nie glo wat sy hoor nie. “Hulle’t jou ’n