Elza Rademeyer Omnibus 7. Elza Rademeyer

      “Soos om iemand te nooi om saam met jou te gaan uiteet wanneer en waar jy wil. Of om sommer net op ’n lekker lang vakansie te gaan. En om met ’n statusmotor rond te ry.”

      “Ja, dis ongelukkig nou so dat rykdom nie vir almal beskore is nie. Maar troos jou daaraan, jy is nie die enigste een in die armmansbootjie nie. Ek dink minstens nege tiendes van die mensdom het nie genoeg geld om te doen wat hulle graag wil nie. Daar is ook diegene wat oorgenoeg geld het, maar nie die gesondheid om enigiets te geniet nie.”

      “Hm, so ek moet my seëninge tel. Dis wat jy eintlik vir my sê.”

      Sy bly hom ’n antwoord skuldig, want hulle hou voor die winkels stil en daar is reeds klante wat op De Wet wag. Ook haar winkel kry vroegoggend ’n paar besoekers. Toe daar vir haar ’n ruiker opdaag, kry sy nie dadelik die geleentheid om te kyk van wie die groot bos proteas kom nie. Eers nadat die klante weg is, stap sy nader om dit te besigtig. Van wie op aarde kan dit wees? Dalk een van die dames vir wie sy klere maak?

      Toe sy die kaartjie oopvou, lees sy: Beskou dit asseblief as ’n soenoffer vir Saterdag se mislukte ete. Gustav. Haar lyf begin onbedaarlik bewe. Sy is oneindig dankbaar dat daar niemand in haar winkel is nie. Al haar vaste voornemens van die vorige aand om nooit weer aan Gustav Opperman te dink nie, is daarmee heen. Hoe kan ’n mens ’n man vergeet wat vir jou so ’n pragtige ruiker stuur?

      Maar sy wag verniet dat die telefoon moet lui, want sy sien of hoor niks weer van Gustav nie. Nie voor die Saterdagoggend toe sy gou wegglip bank toe nie. Sy is op pad uit, en hy op pad na binne, toe hulle mekaar in die bank se deur raak loop.

      “Gaan dit goed met jou?” wil hy weet, sy donker oë so deurdringend in hare dat sy voel hoe alles om haar vervaag.

      “Ja, dankie. En met jou?”

      “Ook goed, dankie.” Hy aarsel effens voor hy sê: “Ek was verlede Sondag daar op jou oupa se plaas.”

      “Oupa het so iets genoem, ja,” sê sy, en verwens die blos wat sy weet haar wange verkleur.

      “Hy het my vertel van die Kleinbosdam. Die dam wat glo eers die hele Mosselbaai van water voorsien het. Volgens hom het die dam ’n baie interessante struktuur.”

      “Ag, dis eintlik ’n baie simpel ou dammetjie, maar wat mooi is, is die natuurskoon.”

      “Ja, jou oupa het so gesê. Ek het gewonder of jy my nie eendag sal gaan wys waar die dam geleë is nie. Jou oupa sê ek sal dit nie maklik alleen kry nie.”

      “O, dit sit daar in die omgewing van Gonnakraal. Jy moet ook toestemming hê om daar in te gaan.”

      “By wie vra ek toestemming?”

      “By die munisipaliteit.”

      “As ek toestemming kry, sal jy saamgaan?”

      Sy kyk ongemaklik weg. En toe sy terugkyk, is sy blik steeds so senutergend vas op haar gesig, dat sy vinnig inwillig en toe sommer haastig wegstap. Maar toe sy weer haar winkel binnegaan, voel dit of sy sweef. Of sy dit wil erken of nie, Gustav Opperman laat haar hart vinniger klop, al probeer sy hóé hard om geen waarde te heg aan die bietjie belangstelling wat hy in haar toon nie. En sy het skoon vergeet om hom te bedank vir die pragtige ruiker …

      Sy het ook kwalik die middag op die plaas geland, of oupa Janus wil weet of sy die Opperman-vent weer gedurende die week gesien het.

      “Ek het hom vanoggend in die bank raak geloop, ja.”

      “En toe?”

      “En toe wat?” vererg sy haar. “Ons het nie tyd gehad vir gesels nie. Hy was op pad in en ek op pad uit. Ons het eintlik maar net gegroet.”

      “En De Wet, daardie mannetjie van die groentewinkel langs jou klerewinkel?”

      “Wat van hom?”

      “Sien julle mekaar nog gereeld?”

      “Ja, Oupa, elke dag. Ons ry nog steeds saam werk toe deur die week.”

      “Ek hou van hom.”

      “Oupa het hom nog maar net twee keer gesien,” beskuldig sy hom. “Is dit nie ’n bietjie gou om hom op te som nie?”

      “Nee, ek kyk net na ’n man se hande. As dit grof is, weet ek hy skrik nie vir werk nie.”

      “Ek wil gou vir Eben ander klere gaan aantrek sodat hy buite kan speel,” verander Esbeth die onderwerp. Maar terwyl sy die takie uitvoer, dink sy met ’n tikkie ironie daaraan dat haar oupa natuurlik Gustav se hande ook bekyk het. En omdat dit nie grof en gebars is nie, het hy besluit Gustav is nie ’n mán nie. By hom is ’n ding mos net wit of swart. Niks tussenin is reg nie.

      Die aand aan die etenstafel haal oupa Janus weer Gustav se besoek aan die plaas op. “Ou Frik het hom loop wysmaak ek sal dalk weet waar sy vriend is. Hoekom het jy hom nie die aand toe julle saam gaan eet het, vertel ons weet niks van dié Frans Bruwer af nie?”

      “Dit het nie ter sprake gekom nie.”

      “Esbeth, wat se danige geëtery is dit? Lê die man by jou aan?”

      “Ag, dit was ’n doodonskuldige ete, Oupa. Hy wou my maar net inlig oor die Mossgas-projek omdat al wat leef en beef so ’n skewe beeld het van wat daar aangaan.”

      “Nou wat gaan daar aan?”

      Sy gee hom ’n vinnige opsomming van wat Gustav haar vertel het. En dis skielik vir haar belangrik dat oupa Janus meer positief oor Mossgas moet wees.

      “Tannie Emma van Glentana het my ook nou die dag ’n interessante ding vertel toe sy daar in my winkel was,” sit sy haar storie voort. “Ek weet nie of Oupa nog onthou van die houer met gifstof wat daar op Glentana se strand uitgespoel het nie?”

      “Ja, ek herinner my so iets. Dit was ’n hele paar jaar gelede. Begin 1992 of daar rond. Wat sê ou Emma daarvan? Ek kan nie onthou dat ek in die koerant gelees het wat toe daarvan geword het nie.”

      “Dit was Bisteril en vermoedelik van ’n Amerikaanse skip afkomstig. Glo ’n sterk senuweegif, uiters toksies en daar bestaan geen teengif daarvoor nie.”

      “Ja,” sê oupa Janus, “ek onthou hulle het gesê dis so dodelik.”

      “Nou wel, daardie gif is deur Mossgas verwyder en onskadelik gestel. Hulle het die fasiliteite gehad om dit te kon doen. So, Mossgas is darem nie nét sleg nie. Hulle doen ook goeie dinge daar. ’n Vrou wat van een van die plase daar naby die Blinderivier af kom, het my weer vertel van al die voëlspesies wat nou langs die rivier aangetref word. Volgens haar word van die landaanleg se oortollige water gesuiwer en in die rivier gestort. Dit maak dat die voëls nou ná jare teruggekom het om daar te kom nes maak. Sy sê by die stortingsterrein se damme by die landaanleg word glo net so baie skaars voëlsoorte aangetref. Ek kan nie onthou watter soorte sy almal opgenoem het nie, maar sy het onder andere van die steenloper gepraat wat van die Noordelike Halfrond af kom om die somermaande hier te kom deurbring.”

      “Hm, Opperman het ook gepraat van die Kaapse ooruil en bloukraanvoëls wat daar op die stortingsterrein hul krose kom grootmaak.” Oupa Janus stop sy pyp tydsaam en blaas die rookwolk die lug in. “Hy beweer daar was in 1987 maar ’n skrale drie na vier dae se brandstofvoorraad in die land oor; met die groot vloede in Natal en die brande daar by Sasolburg.”

      Esbeth is verbaas om te hoor dat haar oupa en Gustav oor Mossgas gesels het. En oor dinge soos voëls. As oupa Janus niks van ’n mens hou nie, wys hy dit gewoonlik so duidelik dat die gas maar liewer spore maak. Sy sal bitter graag meer van hul gesprek wil weet, maar is te bang om uit te vra. As oupa Janus agterkom sy is nuuskierig, sal hy dalk dink daar is meer tussen haar en Gustav as wat sy te kenne wil gee.

      Oupa Janus vertel ook niks verder nie, en sy moet maar later met haar nuuskierigheid gaan slaap. ’n Rustelose slaap, want sy word weer die hele nag geteister met drome oor Richard en oor Gustav.

      Die Sondagoggend ná ete, toe Eben slaap, neem sy haar kans waar om self ’n bietjie slaap in te haal.