Reën oor die Serengeti. Connie Luyt

het haar hande in die lug gegooi en my na onkel Willi gestuur. “Gaan doen iets nuttigs daar, jy maak my mal met al jou vrae.”

      “Het ek ooit ’n pa gehad?” vra ek vir onkel Willi.

      “Natürlich, Gretchi,” lag hy, “almal moet ’n pa hê. Joune is net vroeg dood.”

      In ’n onbewaakte oomblik het sy eendag gemompel: “Het ek maar liewer nie op ’n Jood verlief geraak nie.”

      Was hy dan ’n Jood? My regte pa? Dan is ek ook mos Joods?

      Nee, nie regtig nie. Los dit nou. Gaan speel.

      Wat het ek gedink? Hoe het ek dit vir myself verwerk? Ek kan nie eintlik onthou nie. Ek was te besig om te oorleef.

      Was ek ooit regtig bang? Het ek ooit besef hoe weerloos ek was in ’n tyd waarin ’n mens se lewe so min werd was? Waar dood alledaags en familie ’n rariteit was?

      Saam met Werner het ek steeds in die middae die strate platgeloop. Gaan kyk hoe word driehonderd nuwe lindeboompies in Unter den Linden Strasse geplant, nadat die verbrande stompe van die ou bome uitgehaal is. Rondgedrentel in die Parizer Platz waar die Britse Ambassade eens was, maar wat nou verlate en vol rommel was. Ons het ons nie gesteur aan die straatnaamveranderings nie, ons het agter ons neuse aangeloop nes hondjies.

      Werner hoor dat die Alte Nazionalgalerie, naby die Pergamonmuseum, weer oopgemaak het. Ons glip onder die toue by die ingang deur. Wat ’n teleurstelling.

      “Ek het hulle getel, daar is dan net honderd-en-vyftig skilderye in die hele plek!” sê ek die aand vir onkel Willi.

      “Ja, Gretchi … Die Nazi’s het meer as twintigduisend skilderye verbrand, en seker dubbel soveel gesteel. Dinge sal nooit weer wees wat dit was nie.”

      Ek en Werner het ook ingesluip by die Adlon Hotel. Volgens Mutti was dit voor die oorlog die middelpunt van Berlyn se sosiale lewe, maar nou was die gebou feitlik ’n ruïne. Die kelder is as ’n teekamer ingerig. Stokou omies in verbleikte manelpakke het die klante by die deur verwelkom en met die trappies af geneem na tafeltjies.

      “Bestel gerus tee of koffie. Ongelukkig het ons nie vandag koek nie, daar is nie meel nie.”

      “Hmff,” snork Werner, “of eiers of suiker of botter nie. Dink hy ons weet dit nie?”

      Die ewe oue klandisie in verslete pelsjasse en deurgetrapte skoene het nie gelyk of hulle omgee nie. Selfs ek kon verstaan hoe graag hulle ’n stukkie van die ou Duitsland wou laat herleef. Hoe graag hulle wou vergeet wat gebeur het …

      “Vergeet? Vergeet! Hoe kan ek ooit vergeet van my kind? Wat dink jy van my, Willi?”

      Ek kan nie sy antwoord hoor nie, maar Mutti praat al harder: “Ja, jy’s reg, ek gáán uit. Ek drink dalk ’n bietjie te veel, ek lag en dans om te vergeet – maar nie van Rozl nie, van die ellendige oorlog. Van die …” dit klink asof sy huil, “kampe. Van wat ek in die koerante lees wat die Gestapo gedoen het, van wat die res van die wêreld van ons dink, van die dokter van Auschwitz – daardie Mengele wat my kind gevat het.” Nou snik sy.

      Ek trek my knieë teen my ken op, druk my rug in die hoek in. Ek wil nie hoor nie.

      “Verstaan jy nie, Willi? Ek wíl vergeet, ek móét vergeet, anders gaan ek mal word!”

      Sy stem kom rustig, sy woorde onduidelik, maar ná ’n ruk hou sy op huil.

      Die volgende dag vra ek vir onkel Willi wat in Auschwitz gebeur het.

      Hy vertel, sê dan: “Ons sal geslagte lank dra aan die gewig van hierdie stuk geskiedenis. En al was mense soos ek en jy nie direk daarby betrokke nie, sal Auschwitz en die ander kampe by ons spook tot in lengte van dae. Die toekoms sal leer, maar ons het ’n lang pad om te gaan, Gretchi.”

      Mutti het stil geword en in haarself gekeer. Haar onttrek. Nie net aan die samelewing nie, maar veral aan my.

      Dit was erger as voorheen.

      Iets het daardie tyd in haar gesterf, en nooit weer het sy haar lippe rooi gemaak of heelnag uitgebly nie.

      Kort daarna kondig sy aan: “Ons trek. Noudat ek ’n goeie werk het, kan ek ’n woonstel kry in daardie nuwe, moderne woonstelle in Frankfurter Allee – wat nou Stalin Allee genoem word. Sodra hulle klaar is, kan ons intrek. Daar is twee slaapkamers en ’n badkamer en kombuis. En elektrisiteit wat werk. En glas in die vensters.”

      “En onkel Willi?”

      “Hy is nie familie nie, Gretchen.”

      “Blödsin! Hy ís familie! Hy het vir ons gesorg, ons by hom laat bly! Hy is soos my oupa.”

      “En kyk hoe lyk sy plek! Dit val uitmekaar, die ligte werk nie, die koue kom oral in deur die simpel papiervensters, daar is muise en rotte in die kelder. Hierdie deel van Berlyn is buitendien nie meer veilig nie. Hulle gaan die plek platstoot. En dis nie onsin nie!”

      “Maar juis dan kan ons hom mos nie hier los nie?”

      Sy het haar skouers opgetrek, haar jas omgehang en by die deur uit verdwyn.

      Daarna het dinge vir ’n lang tyd nie vir my sin gemaak nie.

      Saans was ek bang om te gaan slaap, bang hulle stoot die ou gebou oor ons plat. Droombeelde het gedrogte geword. Baie nagte het ek bewend teen die krakende trappies afgesluip om in die winkel op die verweerde ou bank verder te gaan slaap. As onkel Willi my daar kry, maak hy vir ons koffie en vertel vir my ’n storie.

      My beste een was die storie van die dogtertjie wat vuurhoutjies moes verkoop in die bittere koue. Te bang om huis toe te gaan, waar haar pa haar sou slaan omdat sy die hele dag nie een boksie verkoop het nie, gaan sit sy teen ’n muur in ’n systraatjie. Honger en verkluim steek sy een vuurhoutjie aan die brand om warm te word. In die vlam sien sy ’n koolstoof met kospotte daarop. Sy beur regop, maar die vlammetjie gaan dood.

      Weer steek sy een aan. Hierdie keer sien sy ’n eetkamer met ’n gedekte tafel met stomende bakke kos. Weer sterf die vlammetjie en weer steek sy een aan. Nou sien sy geskenke gepak onder ’n Kersboom waarop kerse flikker. En langs die boom glimlag haar ouma vir haar.

      “Wag vir my, Ouma,” fluister sy.

      Sy steek weer en weer vuurhoutjies aan, tot sy die warmte van haar ouma se arms om haar voel en saam met haar na ’n plek gaan waar sy nooit weer koud of honger sal wees nie. Die volgende oggend vind hulle haar tussen die uitgebrande vuurhoutjies – verkluim, maar met die wonderlikste glimlag op haar gesig.

      Die voertuig is hier om my lughawe toe te neem.

      Maar ek sal terugkom.

      Hierdie kontinent het in my bloed ingetrek. Mal d’Afrique, noem die Franse hierdie beheptheid met Afrika. Die siekte van Afrika.