Tryna du Toit-omnibus 4. Tryna du Toit

Towerwater rus?”

      “Ek glo dit ook nie, maar dit was ’n tyd van groot teëspoed. Mona se siekte – eers polio, toe rumatiekkoors – het George byna net so diep getref soos sy vrou se dood. Die familie was bitter gekant teen ons huwelik. George was twee-en-twintig jaar ouer as ek en ek was die bywoner se dogter, groot en grof en onaansienlik. Hulle kon hulle nie versoen met die gedagte dat ek Eileen se plek hier op Towerwater moes inneem nie. Ek het egter nooit probeer om haar plek in te neem nie; ek was self terdeë bewus van my tekortkominge. Maar ek kon die huishouding waarneem en Mona verpleeg, en ek het hard probeer om vir George ’n goeie vrou te wees. Hy was baie goed vir my en ek was nooit spyt dat ek met hom getrou het nie.”

      Ria kyk na haar, dan sê sy sag: “Ek dink nie jy is grof en onaansienlik nie, Emily. Jou gesig lyk soms soos ’n madonna s’n en ek dink jy het baie mooi hande. Ek is seker Paul se pa het nie net met jou getrou omdat jy ’n opgeleide verpleegster was nie, maar omdat jy van binne mooi is. Paul en Mona was gelukkig om so ’n stiefma te kry.”

      Emily skud haar kop verleë, maar voor sy kan praat, vra Ria. “Het jy nooit daaraan gedink om ná Paul se pa se dood van Towerwater af weg te gaan nie?”

      “Toe Paul getroud is, wou ek weggaan, maar Winnie was jonk en onervare, en Paul het my gevra om nog ’n rukkie aan te bly en haar met die huishouding te help. ’n Jaar later het sy tydens ’n groot storm hier op die plaas verdrink. Dit is nou byna agt jaar gelede en ek is nog steeds hier op Towerwater. Somtyds wonder ek of ek ooit hier sal weggaan.”

      Ria wil graag meer vra, maar sy het nie die moed nie. Emily tel die mandjie met eiers op en hulle stap stadig in die skemer terug huis toe.

      Die aand ná ete sê Ria vir Mona: “Ek het jou vanmiddag hoor sing, Mona. Weet jy dat jy ’n pragtige stem het?”

      Mona se gesig verhard dadelik en sy haal haar skouers onverskillig op. Sy swyg.

      “’n Mens mag nie so ’n talent vir jouself hou nie,” probeer Ria weer. “Ek sou jou graag weer wou hoor. Wil jy nie vanaand ’n bietjie vir ons sing nie?”

      “Ek het nooit enige opleiding gehad nie,” sê Mona stroef. “Ek sing nie vir vreemdelinge nie.”

      “Ria is nie ’n vreemdeling nie,” sê Paul onverwags. “Kom sing vir haar. Ek sal jou begelei.”

      Sonder ’n woord staan Mona op en stap saam met Paul na die vleuelklavier wat in die een hoek van die vertrek staan. Met genot luister Ria na die mooi suiwer stem, haar hart vol deernis vir die vrou wat al soveel deurgemaak het. En tog, as sy kon losbreek uit haar selfbejammering en hierdie wonderlike gawe met ander kon deel, hoeveel ryker sou haar lewe nie wees nie.

      Paul speel goed en sing later ook saam met Mona. Hy het ’n ryk, aangename stem en Ria luister verras. Saam met die blou oë het albei, Paul en Mona, ook hulle ma se musiektalent geërf. Watter verrassings sal Towerwater nog oplewer?

      Waarom het Paul nie weer getrou nie? wonder sy weer. Is dit omdat hy Winnie en die tragiese omstandighede van haar dood nie kan vergeet nie? Of is dit uit jammerte vir Mona en ’n pligsgevoel teenoor haar? En Emily? Emily met haar diepe lojaliteit aan George Theron se kinders – wil sy nie ook haar eie lewe hê nie? Sy sal ’n wonderlike vrou wees vir enige man wat dieper kyk as die uiterlike. En Paul en Mona, wat haar liefde en lojaliteit so vanselfsprekend aanvaar, het haar nie meer regtig nodig nie. Dis tyd dat hulle op hulle eie bene staan. Eendag sal sy dit nog vir hulle sê.

      Ria het dié nag maar min geslaap. Dit was drukkend warm en sy het rusteloos rondgerol. Wat moet sy doen? Al haar goeie voornemens laat vaar, teruggaan na Johannesburg en die bietjie geluk aangryp wat die lewe haar bied? Geluk is nie die belangrikste ding nie, nee, maar dit help om die eensaamheid te verdryf.

      Sy dink later doelbewus aan ander dinge. Met tyd kom raad, het Paul gesê. En wie weet wat die toekoms nog vir haar inhou.

      Sy dink aan Mona en haar mooi stem. Wat ’n raaisel is die vrou nie. Hoeveel mense weet van haar sangtalent? En skielik dink sy aan iets anders: daardie skildery van Paul wat in die studeerkamer hang – wie het dit geskilder? In die sitkamer hang nog twee skilderye – ook geskilder deur dié “vriend” van Paul. Hulle het ’n vreemde, strak skoonheid wat jou amper teen jou sin aangryp. Wie is die onbekende vriend? Net môre sal sy vir Emily vra.

      Sy het later aan die slaap geraak en van Towerwater gedroom. Dit was nag en die maan het geskyn. Dit het gereën, water het oor die krans gestort en die skuim het hoog in die lug opgeskiet. En langs die waterval het ’n vrou gestaan in ’n lang wit rok en ’n wasige sluier wat die wind soos ’n wolk om haar waai. Een oomblik was dit Mona wat daar gestaan het, toe was dit sy, Ria, en terwyl sy nog so kyk, het die vrou oor die rand verdwyn en was sy een met die wit skuim en die water.

      Ria word met ’n ruk wakker en haar wange is nat van trane. Die droom was so helder dat sy voel sy moet opstaan en gaan kyk of dit nie die werklikheid is nie. En dan onthou sy: die rivier is droog; daar is nie water nie.

      Mona het die volgende oggend laat geslaap en eers ná ontbyt te voorskyn gekom. Ria het toe nie vir Emily oor die skilderye uitgevra nie; sy het besluit om Mona self te vra.

      Sy was in Paul se studeerkamer besig om aan haar jeugverhaal te werk – of te probeer werk – toe Mona inkom. Sy het haar naaldwerkmandjie by haar en Ria onthou skielik dat Mona ook pragtig borduurwerk doen.

      “Kan ek maar hier sit of sal ek jou pla?’ vra Mona skugter.

      “Kom sit gerus. Jy sal my nie pla nie. Mona, ek wil jou iets vra. Daardie skildery van Paul,” sy wys na die skildery wat teen die muur hang, “en daardie twee in die sitkamer – wie het dit geskilder?”

      Mona maak haar mond oop om te antwoord, dan maak sy dit weer toe. Daar was iets in Ria se stem wat haar getref het. ’n Oomblik aarsel sy, dan sê sy uitdagend: “Ek het dit geskilder. Glo jy my nie? Dink jy omdat my hande gebreklik is, kan ek nie skilder nie?”

      “My liewe Mona, ek het nooit so iets gedink nie. Ek dink glad nie jy is so danig gebreklik nie. Het jy nog nie van die vereniging van mond- en voetskilders gehoor nie? Dis mense wat nie arms en dikwels ook nie bene het nie, en met hulle monde of voete skilder om so ’n lewe te maak. Wat my verbaas, is dat jy dié wonderlike talent het en dit wegsteek asof jy skaam is daarvoor.”

      “Ek skilder net vir my eie plesier. Dis nie nodig dat iemand anders daarvan weet nie.”

      Ria skud net haar kop. “Het jy ooit les gehad?”

      “Hier het eenkeer ’n skildervriend van Paul gekuier wat my ’n paar wenke gegee het, maar dis al. Verder het ek maar geëksperimenteer en my self geleer.”

      “Is daar nog ander skilderye?”

      “’n Hele kamer vol.” Sy aarsel, dan sê sy: “As jy regtig belang stel, sal ek jou wys.”

      “Ek wil hulle baie graag sien.”

      Ria stap saam met Mona na haar kamer toe. Dis ’n mooi kamer met streng, eenvoudige meubels maar helder gordyne en matte, en dis vol interessante snuisterye. Uit haar slaapkamer loop ’n groot, sonnige vertrek wat blykbaar haar werkkamer is. Haar esel is daar, en ’n boekrak vol boeke oor kuns.

      Teen die mure en op die vloer is daar omtrent twintig voltooide skilderye en ’n hele paar wat halfpad klaar is. Daar is landskappe, stillewes van blomme, skilderye van katte en voëls, en ’n besonder treffende portret van Emily. Haar mooi hande rus op haar skoot en daar is diepe deernis op die growwe gesig. Die gesig van ’n madonna – vreemd dat hulle dit albei raakgesien het.

      Mona se kwistige gebruik van helder kleure val dadelik op. Die skilderye spreek van gevoel – soms wrang en bitter, soms byna idealisties, soos Emily se portret – en almal dra die stempel van Mona se onmiskenbare talent.

      Toe sy al die skilderye deurgekyk het, vra Ria: “Wat sê Paul van jou skilderwerk?”

      “Hy moedig my aan om te skilder – ek dink omdat hy weet dat ek dan gelukkig is.” Sy kyk nuuskierig na Ria. “En jy, wat dink jy daarvan?”

      “Ek