Kronkelpad. Irma Joubert

      “Leonora was nie verlief op die graaf nie, sy was verlief op die troebadoer Manrico. En eendag toe die graaf sien hoe sy in Manrico se arms inhardloop, daag hy die troebadoer uit tot ’n tweegeveg. Leonora probeer nog keer, maar verniet, die geveg gaan voort. Want die vuur van jaloerse liefde is ’n dodelike vuur.”

      Sy frons onbegrypend, toe sit sy skielik regop. “Ag, néé, Marco, nou gaan die graaf seker die troebadoer doodmaak. Ek het gesê ek wil nie weer so ’n hartseer storie hoor soos die storie van die prinses wat in hierdie kasteel opgesluit was nie … wat was haar naam nou weer?”

      “Clotilde, sy was die dogter van koning Victor Emmanuel, wat toe die koning van Piedmont was.”

      “Ek wil nie weer so ’n hartseer storie soos die storie van Clotilde hoor nie.”

      “Nee, hierdie een is … anders. Luister nou eers. Dis buitendien die storie van ’n bekende opera, ek wil graag hê jy moet die storie ken.”

      Sy gaan lê weer terug in sy arm. “Goed, maar ek weet nie wat ’n troebadoer is nie.”

      “Rachel, geen mens kan ’n storie vertel as jy so baie vrae tussenin vra nie!”

      “ ’n Troebadoer?” dring sy aan.

      “ ’n Troebadoer is ’n minnesanger. Onthou, die storie speel af in die Middeleeue, toe het minnesangers van kasteel tot kasteel beweeg en …”

      “Manrico die minnesanger?” wonder sy ’n oomblik. “Dit klink goed. Gaan nou aan met die storie. Het die troebadoer gewen?”

      “Wel, albei is gewond in die tweegeveg, maar Manrico het gevoel hy het gewen. Maar, ’n feit wat ons nie vooraf weet nie, is dat Manrico eintlik Azucena se seun was.”

      “Dis mos nou die sigeuner wat verbrand is, se dogter, wat gesweer het sy sal haar ma se dood wreek, nè?” maak Rachel seker.

      “Dis reg, ja. En hoewel Azucena al oud was, haat sy steeds die graaf wie se pa haar ma verbrand het. Nou eers vertel sy die hele storie vir haar seun, Manrico. Sy vertel ook vir hom dat sy van plan was om die ou graaf se seuntjie wat sy gesteel het, te verbrand, maar sy het toe haar eie kind in die vuur gegooi …”

      “Ag nee, so ’n nare ou vrou! Marco, is hierdie ’n mooi storie?”

      “Rachel!” sê hy moedeloos.

      “Goed, ek luister. Gaan aan.”

      “En sy vertel toe ook vir hom dat sy die ou graaf se seuntjie as haar eie seuntjie grootgemaak het.”

      “So: Manrico is eintlik die ou graaf se siek seuntjie, hy is eintlik graaf Di Luna se boetie?” vra Rachel. “Dis ’n baie moeilike storie!”

      “Ja, dit is. En net toe arriveer ’n boodskapper om te sê dat Leonora, wat geglo het dat Manrico in die tweegeveg dood is, besluit het om vir die res van haar lewe ’n non in ’n klooster te word. Sy sou daardie nag nog die eed gaan neem. Manrico haas hom toe om vir Leonora te keer.

      “Intussen beplan graaf Di Luna en sy helpers om Leonora te ontvoer uit die klooster. Maar toe Leonora en die ander nonne daar verbyloop, ontvoer Manrico vir Leonora en neem haar weg saam met hom.”

      “En toe lewe hulle vir altyd gelukkig saam?” vra Rachel.

      “Nie eintlik nie,” antwoord Marco.

      “Wel, dan wil ek nie die einde van die storie hoor nie,” sê sy beslis. “Dis soos daardie storie van Romeo en Juliet wat jy anderdag vir my vertel het. Dit maak my sommer kwaad. Marco, hoekom is verliefdes in stories heeltyd so dom? Dis nie logies nie.”

      Marco sug. “Dis die storie, Rachel. Stories is nie altyd logies nie. Dis hoekom ware verhale altyd beter is, soos die verhaal van prinses Clotilde.”

      “Nee, die waarheid het te veel hartseer.”

      “Soms moet ’n mens maar die waarheid in die oë kyk,” sê hy ernstig.

      “Soos … nou?” vra sy sag, skielik ernstig.

      “Ja Rachel, soos nou. Ons móét praat,” sê hy dringend. Hy pleit byna.

      “Ek weet.” Haar stem klink ver, yl. Gelate. “Ons moet weg, nè, Marco? Ons moet nou weg.”

      Marco knik stadig. “Dit sal beter wees, net vir ’n rukkie. Miskien Switserland, dis tog naby. Ek sal julle help, Rachel, ek sal …”

      “Ons … kan alleen regkom.”

      “Nee, Rachel, ons het dit al bespreek. Ek gaan saam, ek gaan sorg dat julle ’n veilige plek het vir die duur van die oorlog.”

      “Kan ons nie maar net in ons huisie wegkruip nie? Nooit die deure oopsluit nie, die vensters dig hou? Dan bring jy net vir ons kos, in die nagte?”

      “Nee, dit gaan nie werk nie, jy weet dit.”

      Sy sug diep. “Ek weet. Ek is net so moeg van … weggaan.” Dan skud sy haar donker krulle uit haar gesig en glimlag dapper op na hom. “Jy moet maar eendag vir my die storie van Leonora en Manrico klaar vertel, Marco. Dis nie nou … storietyd nie.”

      Hy vou sy arms stywer om haar.

      “Ek sal, ek belowe,” sê hy. Dan soen hy haar op haar voorkop en sê gemaak vrolik: “Ek dink dis nou etenstyd, wat dink jy? ’n Piekniek sonder ’n ete is mos nie ’n regte piekniek nie?”

      Toe hulle teen skemeraand terugstap dorp toe, haar handjie veilig in syne toegevou, sê hy: “Hierdie oorlog gaan ook nie vir ewig aanhou nie, Rachel. Hitler sal verslaan word, dit weet ek. En dan kom julle terug na ons dorp en ons vind iemand wat ons kan trou, sommer die priester én die rabbi, wat dink jy?”

      “Dink jy regtig dit gaan eendag gebeur?”

      “Ja Rachel, ek wéét dit gaan gebeur,” sê hy beslis.

      Maar ’n koue hand vou om sy hart.

      * * *

      Die gerugte neem toe, lélike stories oor hoe die Jode in Duitsland en Oostenryk vervolg word, ook in Pole en Tsjeggo-Slowakye en Hongarye.

      “Ek gaan weg saam met julle,” sê Marco die aand vir mister Rozenfeld. “Ons gaan kyk of ons êrens in Switserland of in Frankryk ’n blyplek vir julle kan vind.”

      “Jou plek is hier, Marco,” sê mister Rozenfeld moeg. “Ons sal regkom.”

      “Ek gaan saam,” sê Marco beslis. “Wanneer ek weet julle het ’n veilige woonplek, sal ek terugkom na die dorp en na die kinders in my klas. As die oorlog verby is, en ek is seker dit sal gou wees, kom haal ek julle weer.”

      “Dan is dit goed,” sê mister Rozenfeld.

      Die volgende week vertrek die Rozenfelds met hulle ganse pakkasie op die spoorwegbus, Marco saam met net sy rugsak oor sy skouer geswaai.

      Maar toe die spoorwegbus ’n week later bultop beur tot by die dorpsplein, is hulle almal terug, sak en pak.

      “Frankryk is nie ’n opsie nie, die Jode vlug strepe uit Frankryk. En Switserland het sy grense gesluit,” sê Marco en vee moeg oor sy swart hare. “ ’n Vloedgolf vlugtelinge het hulle oorstroom, vanuit Frankryk en Italië, Duitsland en Oostenryk en lande so ver as Pole en Rusland. Net die rykstes kan nog hulle pad inkoop.”

      Die kommer het dieper lyne in mister Rozenfeld se rooi gesig ingesny, missus Rozenfeld staan verwese kop en skud, Rachel se appelrooi wange het bleek geword.

      Die volgende oggend sluit Rachel maar weer die winkel oop, asof hulle nooit weg was nie. Die tantes gaan koop hulle meel en koffie en stopgare, want die voorrade tuis het laag geraak.

      Die lewe gaan voort, soos eeue al.

      Op 10 Junie 1940 verklaar Mussolini oorlog teen Engeland en Frankryk.

      En toe die Franse ook kapituleer, slaan die mense van die dorp hulle hande verslae saam. Dit is goed die Rozenfelds het nie Frankryk