Narodziny cywilizacji Wysp Brytyjskich. Wojciech Lipoński

tej metody stworzył w 1949 r. Willard F. Libby z Uniwersytetu w Chicago. Polega ona na badaniu zawartości węgla radioaktywnego C¹⁴ w zachowanych z przeszłości szczątkach organicznych (ludzkich, zwierzęcych lub roślinnych). Wykorzystuje się w niej czas połowicznego rozpadu C wynoszący 5760 lat. Zawartość C¹⁴ w zachowanym szczątku organicznym, np. drewnie lub kości, porównuje się z zawartością C w podobnym organizmie współczesnym i procentowo wylicza stopień rozpadu C¹⁴ w badanym szczątku. Daje to przybliżoną datę jego funkcjonowania w organizmie żywym. Metodą tą można zmierzyć okres do mniej więcej 7–8 tys. lat wstecz. Powyżej tej granicy zawartość C¹⁴ w zachowanych szczątkach jest już tak nikła, że uniemożliwia badanie. Niedokładności wyliczeń poniżej granicy 7–8 tys. lat kompensuje się tzw. potrójną kalibracją. Zob. W.F. Libby, Radio-carbon Dating, Chicago 1955; L. Poole i G. Poole, Carbon and Other Science Methods that Date the Past, New York 1961. Zob. także cyt. poniżej pracę C. Renfrew, Before Civilization, New York 1973, rozdziały The Problem of Dating, The First Radiocarbon Revolution, The Three Ring Calibration of Radiocarbon (s. 20–83).

      6

      C. Renfrew, Wessex without Mycenae, „Annals of the British School of Archaeology”, 1968, vol. 63, s. 277–285.

      7

      Cyt. za C. Renfrew, Before Civilization, op. cit, s. 251.

      8

      Grooved ware https://en.wikipedia.org/wiki/Grooved_ware, stan na 23.VII.2016.

      9

      G.& A. Ritchie, Scotland: Archaeology and Early History: A General Introduction, Edinburgh 1991; passim.

      10

      hkb, XI, IV, s. 201.

      11

      „We have just added a permanent feature”. Zob. reprodukcję fotomontażu w: C. Chippindale, P. Devereux i inni, Who Owns Stonehenge?, London 1990, s. 158. Tamże reprodukcje większości wspomnianych wcześniej obrazów malarzy brytyjskich.

      12

      G.S. Hawkins, Stonehenge Decoded, London 1966.

      13

      R.J.C. Atkinson, Moonshine on Stonehenge, „Antiquity” 1966, vol. 40, s. 215.

      14

      Internetowa Wikipedia w haśle Avebury <https://pl.wikipedia.org/wiki/Avebury – stan 25.VII.2016 r. błędnie informuje swych odbiorców, że nazwy Avebury poczęto używać dopiero w XX w., a przedtem w użyciu była inna nazwa pochodząca z XIII w. „Waleditch” lub jak w dokumentach z 1696 roku, „Wallditch. Obie nazwy wywodzą się ze staroang. weala-dic, co oznaczało „moat of the Britons”. Otóż tak określano zapewne samą konstrukcję kręgu i jego zarysu ziemnego, natomiast jak wskazuje wspomniana wyżej publikacja Stukeley’a, co najmniej w XVIII, a nie w XX używano już nazwy Avebury w lokalnym dialekcie Abury, co oznacza dodatkowo, że przed wytworzeniem się dialektyzmu, musiała funkcjonować pełna nazwa Avebury.

      15

      Najprzystępniejszą książką ukazującą całokształt problematyki archeologicznej i kulturowej związanej z Avebury wydaje się praca M. Damesa The Avebury Cycle, London 1977.

      16

      Zob. robiące duże wrażenie pięknem czarno-białych zdjęć wydawnictwo Ancient Places. The Prehistoric and Celtic Sites of Britain, tekst G. Daniel i P. Bahn, fot. A. Gascoigne, London 1987.

      17

      R.J.C. Atkinson, Stonehenge, London 1956, s. 167.

      18

      B. Cunliffe, Iron Age Communities in Britain, London-Boston 1974, s. 27.

      19

      Ibid., s. 27.

      20

      Field Archeology in Great Britain, Ordnance Survey, Southampton 1973, s. 56.

      21

      C.F.C. Hawkes, The Celts in British Prehistory, w: I Celti e la loro cultura nell’epoca pre-Romana e Romana nella Britannia, Roma 1978, s. 6.

      22

      Ibid, s. 9.

      23

      B. Wailes, Irish Archeology, „Expedition”, 1974, XVI, nr 3, s. 28. Cyt za: S. Piggott, Nemeton, Temenos, Bothros. Sanctuaries of the Ancient Celts, w: I Celti e la loro cultura nell’epoca pre-Romana e Romana nella Britannia, op. cit, s. 51.

      24

      M. Talarczyk-Andrałojć, M. Andrałojć, Mennictwo celtyckie na Kujawach – Celtic Coinage in the Kujawy Region, Poznań 2012. Zob. też tychże autorów: Nieznane oblicze Związku Lugijskiego – o mennictwie celtyckim na ziemiach polskich, Inowrocław–Poznań 2014.

      25

      Commentarii de Bello Gallico, V, 12; CBG, s. 136; CWG, s. 156.

      26

      B. Cunliffe, op. cit., s. 60.

      27

      Zob. Z. Woźniak, Celtowie w Polsce, Kraków 1968.

      28

      R.F. Avienus, Ora maritima, 105–107: AOM, s. 56; DHA, s. 49.

      29

      E. Dwelly, Curach (hasło z ilustracją łodzi i wiosła), w: The Illustrated Gaelic-English Dictionary, Glasgow 1973 (1901), s. 301.

      30

      Dane przytaczam za komentarzem do mapy Celtic Europe, wyd. National Geographic Society, Washington 1977 (autor tekstu Thomas J. O’Neill, kompilacja mapy Harry D. Kauhane).

      31

      P. Mac Cana, Celtic Mythology, London-NewYork-Sydney-Toronto 1975 (pierwsze wyd. 1970), s. 11.

      32

      W dawnej terminologii łacińskiej dzisiejsza Bretania, przed wiekami stanowiąc „nową” i „mniejszą” Brytanię, tak była właśnie nazywana: „Britannia Minor”, w odróżnieniu od „dawnej” i „większej”, czyli wyspy określanej jako „Britannia Maior” bądź rzadziej „Britannia Magna”, co przetłumaczone na języki europejskie z łaciny dało Wielką Brytanię. Z kolei w języku angielskim Bretania określana jest jako Brittany. Natomiast w języku franc. tak Brytania, jak Bretania ma identyczną formę, jak np. w pojęciu Grand Bretagne.

      33

      Zob. A. Majewicz i E. Majewiczowa, Literatura szkocko-gaelicka, w: DLE, t. 3, cz. II, 1991, s. 701.

      34

      Zob. G. Price, The Languages of Britain,