Братэрства. Алесь Карлюкевiч

сам не адчыніш сваю душу «гобліну». На тым і стаім!

      – Вы на свае вочы пабачылі тое, што рабілася ў Афганістане, прымалі ўдзел у антытэрарыстычнай аперацыі ў Чачні… Ёсць межы ў чалавечай злобы, агрэсіі?

      – Па-першае, павінен заўважыць, што я не лічу сябе «афганцам». Камандзіроўкі журналіста – гэта адно, вайна па-сапраўднаму – зусім другое. Па-другое, я не браў удзел у вайне на Каўказе. Так, быў, шмат што бачыў і там, і там, але зброі ў руках не трымаў. Я згодзен у самай пастаноўцы пытання: у людскога бязлюддзя няма мяжы. Звер спіць у кожным з нас. І складваюцца такія варункі, што ён раптоўна прачынаецца. І суняць тады гэтую нечалавечую істоту немагчыма, на крайні выпадак – даволі цяжка.

      Я зараз пішу кнігу пра цяжкі лёс людзей, якія былі знявечаны Другой сусветнай вайной. Сустракаюся з жывымі сведкамі. Корпаюся ў архівах. Божа мой, Божа, што мы, людзі, рабілі самі на сваёй зямлі… Як здзекваліся адзін з аднаго, як катавалі, трушчылі, нішчылі самі сябе!.. Страх – не толькі ў забойствах і здрадах, страх – у тым, што і адны, і другія ўдзельнікі страшэннай, жахлівай бойкі былі перакананы ў поўнай сваёй праваце. Так, у злобы няма межаў, але ж гэта толькі ў тым выпадку, калі ў чалавека няма каранёў, няма сумлення, няма сапраўднага людскога падмурка, які складаецца з ведаў, традыцыі, кахання, сям’і.

      – Васіль Быкаў, хаця і пісаў заўжды пра вайну, на самай справе даследаваў унутраны канфлікт чалавека, часцей звяртаў увагу на слабыя бакі ў паводзінах самай разумнай істоты на Зямлі. Вы сваім мастацкім досведам сцвярджаеце сілу чалавека? Ці ўсё ж лічыце, што паводзінамі кіруюць слабыя бакі характараў і ў цэлым слабыя бакі жыццядзейнасці?

      – Васіль Уладзіміравіч – чалавек ад Бога! Ён як быццам выпадкова трапіў да нас на Зямлю. Трапіў, вобразна намаляваў словам, якія мы ёсць насамрэч, пакінуў нам гэтыя малюнкі, а сам кудысьці адыйшоў на хвілінку. На Беларусі шмат было талентаў і не менш яшчэ будзе. Але такі, як Быкаў, за ўвесь час быў толькі адзін. І невядома, ці прыйдзе яшчэ пісьменнік такога маштабу ў гісторыі нашай Айчыны. Так, як пісаў Быкаў, ніхто не напіша. У яго часам і вайна нейкая шэранькая, адзін «дождж», без баталій, без прыгожых момантаў і прыгожых подзвігаў, якія, канешне ж, былі.

      Але якія волаты ў яго прозе жывуць, змагаюцца, кахаюць, гінуць… Гінуць, каб перамагло жыццё.

      Што датычыцца маіх сціплых пісанняў. Спрабую пісаць тое, што бачыў, чуў, што на сэрцы тоіцца, што не дае спакою. Апошнім часам нават сам сабе здзіўляюся: у кніжках неяк нязручна хлусіць, у жыцці там-сям браханеш, не заўсёды праўду скажаш, а на старонках не атрымліваецца. Там пэўная чысціня кіруе. Яна – гаспадыня галоўная…

      Мне крытыкі лепяць розныя мянушкі: «песіміст», «не мае веры ў перамогу над…». А калі такі зараз час?!. І якую чалавек павінен мець веру, калі яго самога за чалавека не лічаць?!. Ён жа так прылаўчыўся адно толькі да працы, гарэлкі і тэлевізара! Нягледзячы на ўсё сучаснае паскудства, я ўпэўнены, што сонечных людзей на свеце больш і мы пераможам!

      – Вы рэалістычны