Білім беру аймағындағы конфликтология. Әлия Құдайбергенова

экономикалық дамудың ішкі факторларымен өткір сынға ала отырып, оларды теория мен практикадағы барлық социологиялық қастықтың қайнар көзі деп хабарлады.

      Еуропалық ойшылдардың теориясынан айырмашылығы бар саяси тұжырымдаманы америкалық Артур Бентли жасап шықты. Оны қоғамдағы саяси қызмет үдерісі ретіндегі саяси өмірдің өзі қызықтырды. А. Бентли тұжырымдамасының негізгі ұғымы топ түсінігі, сонымен қатар саяси топ болып табылады. Саяси топтар әрекет ете отырып, өз мүдделерін жүзеге асырады. Белгілі бір мүдделер тобының саяси өкілдері секілді саяси партиялар белгілі бір әлеуметтік қоршауда әрекет етеді, мұнда олармен бірге мүдделердің өзге де топтары әрекет етеді. Мүдделердің түрлі топтарының қақтығысынан қоғамның саяси өмірі қалыптасады.

      Сонымен, қоғам дамуының әлеуметтік-саяси және құқықтық тұжырымдамаларында ХІХ-ХХ ғасырларда конфликт проблематикасына деген теориялық қызығушылық анық болды, аталған проблематиканы талдау, негізінен, әлеуметтік дарвинизм және марксизм, батыстық әлеуметтану, саясаттану мен құқықтанудың әдіснамалық нұсқамалары базасында жүзеге асырылды.

      Аталған кезеңнің қоғамдық даму теориясында айтылған негізгі идеялар туралы пайымдай отырып, жалпыға бірдейлік қасиетіне ие және конфликтің заманауи тұжырымдамалары үшін өзектілігін сақтайтын идеяларды ерекше атап өту мақсатқа сай болады:

      1. Бұл конфликт қалыпты әлеуметтік құбылыс болып табылады дегенге берік сенім. Адам және қоғам табиғатына тән биологиялық, психологиялық, әлеуметтік және басқа да факторлар көптеген және түрліше конфликтік жағдайларды туғызады.

      2. Конфликтер қоғамдық даму үдерісінде бірқатар жағымды қызметтер атқарады. Олар қоғамдық өмірдің жалпы үдемелі қозғалысын қамтамасыз етеді, әлеуметтік құрылымдарды сақтауға, жалпыға маңызды нормалар мен әлеуметтік құндылықтарды бекітуге негіз болады.

      3. Аталған жағдайды туғызатын қоғамдық даму мен әлеуметтік құрылым типінің конфликтік жағдайы арасындағы байланыс пен тәуелділік мойындалады, яғни құрылымдық конфликтің жағдайы анықталады.

1.4. Заманауи тұжырымдамалар

      ХХ ғасырдың 30-жылдарынан бастап конфликт проблематикасына деген теориялық қызығушылық бірте-бірте төмендей бастады. Алғашында аталған үрдіс АҚШ-та, сосын Еуропада да байқала бастады. Конфликт проблематикасына талдау жүргізу конфликтік жағдайды шешу әдістемесін талдау аспектісінде жүзеге асырылды. Жекелеген әлеуметтанушылар мен құқықтанушылар қарулы қақтығыстар мен соғыстардың мәселелеріне, ереуілдер мен наразылықтарға қызығушылық танытты, алайда аталғандардың көпшілігі эпизодтық эмпириялық зерттеулер болды. Құрылымдық конфликтердің талдауы жиі психикалық конфликт жағдайын және оны жеңілдету тәсілдерін зерттеумен ауыстырылды. Сол уақыттағы көзқарас тұрғысынан конфликтер мен қақтығыстар ерекше дисфункционалды құбылыстар ретінде ұсынылды. Бұл жағдай жалпы теориялық тәсілдерге әсерін тигізбей қоймады.

      Конфликтерге