Ийэм кэпсиир… (4 чааһа). Семен Маисов

* *

      – Тукаам, Аана… – эбэм таҕаан үөһэ турар, аһа буһан болдугуруур хомноох хобордооҕун ытарчаннан эргитэн биэрэр, – Тыккаайыҥ атын сөрүөтүн илдьэн биэрээр эрэ. Оҕонньор күн солото суох быһыылаах, арааһата, – диэн миигин соруйар…

      Бырдах, биир кэм, үөһэттэн ойдон түспүт хара былыттыы устар. Халлаан барбатах балык миининии саҕахтары холбооттообут кэлимсэ былыттаах, ип-ичигэс иһирик самыыр түһэ-түһэ астар: ардыгар күөл уҥуоргута көстүбэт буола тунаҕыран кэлэр, онтон ээр-сэмээр хат дьэҥкэрэн, бары-барыта ордук ырааһырбыкка, дьэгдьийбиккэ дылы сырдыы, сэргэхсийэ түһэр… Сүүйэн ылбыттыы дьэп-дьэҥкир чэбдик салгыны көбдөҕүҥ муҥунан толору тыыннаххына, мэктиэтигэр, мэйииҥ эргийэргэ дылы… Эбээ эмээхсин этэринии, бу аата – илгэ, уйгу, быйаҥ ардаҕа түһэр…

      Иэппэт ынах курдук ылбат-биэрбэт ыккардынан сылаас ардах түспүтэ хас да хонно. Кырдьыга да, от-мас бу кэми эрэ күүтэн, кэтэһэн турбуттуу эбии ситэн-хотон, мэктиэтигэр, туох да омуна суох, хамсыы-хамсыы силигилии сириэдийэн тыллан таҕыста. Бэл оҕолор үлтү тэпсибит тэлгэһэлэрин иһэ: хаас кэйиҥэтинэн, ымыйаҕынан, таҥара кийиитинэн, чуораан отунан, күрдьүгэс күрүөтүнэн ситэри симэннэ.

      Өтөхпүт тумустаан киирбит хатыҥ чараҥын анна түөрэтэ, инньэ күөл кутатыгар диэри, баҕа батаһын күөх чэчигинэн киэркэйдэ.

      Дөрүн-дөрүн сөп-сөрүүн сиккиэр тыал эбэ диэкиттэн үрэн сирилэттэҕинэ, күөл кэриитигэр суораты ыһан кэбиспиккэ дылы хойуутук үүммүт үрүҥ сибэккилээх сугун абаҕатын хабархай сыта сайа охсор… Ийэ айылҕа күрүс ардахха илийэн, көөнньөн сүмэһиннэммит минньигэс дыргыл сытынан тунуйан, сири-дойдуну түөрэтин сабардаан кэбиспит; туох барыта дьэгдьийбит, суунан-тараанан ырааһырбыт, сэргэхсийбит…

      Ардах түһэр диэн чыычаахтар ырыалара-тойуктара астыбатах, хата ордук эбии тэбиэһирэн араастаан дьирилэспиккэ-дьүрүлэспиккэ, чубугураспыкка-чыбыгыраспыкка дылылар…

      Маҥаас сылгы чыычааҕа тэмэлдьигэни туора ытыран баран, боотулу бүтэй тоһоҕотугар олорон бэрт сэргэхтик тула-мала көрүөлэнэ-көрүөлэнэ уһун кутуругун тэйбэҥнэтэр, онтон эмискэ олорбут сириттэн сүр чэпчэкитик тэбинэн кээһээт, кынаттарын кумуччу туттан салгыҥҥа уйдаран өрө эгдэс гына-гына, холкуос биэлэрэ хааллан турар далларын иһигэр турар моойторук олуктаах ампаар чарапчытыгар чөкөс гына олоро түһэр уонна сонно тута, «аны ким эмит көрүө» диэбиттии, чуолҕан устун искэ киирэн хаалар. Кини эмиэ тыынар тыыннаах, тэбэр сүрэхтээх буолан, хайыы-сахха тэспит оҕолорун аһатаары күн солото суох сүпсүгүрэр, көтөр-дайар…

      Сайын кэлэн ырааппытын да иһин, тыа иһигэр, ханна эрэ күөл үрэҕин ээйигэр лоокуут чөкчөҥө: «Чуу-йуут, чуу-йуут, чуу-йуут…», – диирэ иһиллэр, аны аныаха диэри сааскы омуннаах, сэргэх саҥатын тохтоппотох…

      Хайа эрэ тыҥырахтаах көтөртөн оҕолорун харыһыйан, Айдаҥ көлүйэтин кутаҥныы сытар кутатын үрдүнэн хас да кураҕаччы, саҥа-иҥэ бөҕөтө буола-буола, илигирэйэ көтөллөр.

      Төһө да сиик курдук тунааран, салгын оонньоотоҕун аайы араастаан иэҕэҥнээн-куоҕаҥнаан