Сүдү киһи Багдарыын Сүлбэ. Л. В. Иванова

кэпсээниттэн бэйэтэ астынан ыраастык дуоһуйа күлэр.

      Дьэ кырдьык, Дьылҕа хаан ыйааҕа кыһыл соһо кыраасканан суорба таас сирэйигэр эрдэттэн суруллан турар дииллэрэ оруннаах курдук буолан тахсар.

      Багдарыын Сүлбэ норуотун туһугар тугунан да кэмнэммэт сүдү научнай суолталаах тыл, история, география салааларын холбуу түмэр топонимика фондатын 40-ча сыл устата хомуйан мунньуон быатыгар, оччолорго күннээн-хааннаан олорбут партократтар, кинини «самнарбыттар» эбит. Бу иһин норуот кинилэргэ махтаныан эрэ сөп курдук. Специалистар сыанабылларынан, Багдарыын Сүлбэ картотеката Сибииргэ уонна Дальнай Востокка кээмэйинэн иккис миэстэни ылар үһү. Маҥнайгы миэстэлээх Томскай институтугар дуу, университетыгар дуу баар картотека, сэрэйдэххэ, бүтүн тэрилтэ күүһүнэн мунньуллубут буоллаҕына, биһиги киһибит соҕотоҕун сыралаһан мустаҕа. Мунньуо эрэ дуо, онтун норуотугар быһааран, сэһэргээн, уонтан тахса кинигэ оҥорон, хас да сүүһүнэн ыстатыйа суруйан тарҕатта. Кини айымньыларын, суруйууларын норуот бүттүүнэ ааҕар, элбэх сэҥээрээччи суруйсар, өй-санаа атастаһан көмөлөһөр дьон баар. Бу дьон аата анал картотекаҕа тиһиллэн иһэр, ахсааннара 800-кэ тиийдэ диир. Бачча элбэх суруйсар, көмөлөһөр киһилээх (ааҕааччытын киллэрбэккэ туран) учуонай да, суруйааччы да, бука, Россия үрдүнэн суоҕа буолуо. Хас кинигэ, сурунаал, хаһыат ыстатыйата долбуурга ууруллан, паапкаҕа тиһиллэн, анал миэстэлэригэр сааһыланан турар. Наадыйдыҥ да, ханнык баҕарар матырыйаалы аҕыйах мүнүүтэнэн булан биэрэр. Маннык бэрээдэктээх, ситэри тэрээһиннээх, чуолкай режимнээх, ураты сүрэхтээх-бэлэстээх дьүккүөр үлэһит киһи сахаҕа баарынан киэн туттуох санаам кэлэр. Билбитэ-көрбүтэ, аахпыта элбэҕинэн, үлэһитинэн Даланныын тэҥ баайыылаах дьон. Өйдөрө-санаалара, олоҕу көрүүлэрэ биирэ, биир дьылҕаҕа эриллэн репрессиялана сылдьыбыттара барыта мээнэҕэ буолбатах. Дьылҕа хаан иккиэннэрин тэҥ өлүүлээн, дьон-сэргэ туһугар үлэлииргэ-хамныырга анаан айбыт дьоно буолаллар. Ол да иһин норуоттарыгар элбэҕи оҥордохторо, айдахтара. Уратылара диэн, Далан үлэтэ, айымньылара кэмигэр таба көрүллэн, сөптөөх билиниини, сыанабылы ылбыт буоллаҕына, ол өттүнэн Багдарыын Сүлбэ, туох да диэбит иһин, көйгөтүллүбүтэ мэлдьэһиллиэн сатаммат. Онуоха буруйа диэн, бүтүн олоҕунан, өйүнэн-санаатынан, үлэтинэн-хамнаһынан коммунистическай системаны утары үрүҥү үрүҥ, хараны хара диэн кырдьыгы баарынан сирэйгэ этэринэн, суруйарынан оччотооҕу да, билиҥҥи да салалтаҕа сээн дэппэтэҕэ буолар. Билиҥҥи салалта эстибит система дьайыытыттан босхолонор кэмэ уолдьаста. Атын сиргэ-дойдуга эбитэ буоллар, Багдарыын Сүлбэ үлэтэ толору сыанабылы ылбыта, доктор, академик буолбута ырааппыт буолуо этэ. Биһиэнэ кэм төттөрү өттүнэн буолааччы, дьоҥҥо-сэргэҕэ төрүт биллибэтэх, суруйбут үлэлэрин ким да аахпатах аата-ахсаана суох элбэх доктор, академик бөҕөлөөхпүт.

      «Уларыта тутуу норуоту уһугуннарда. М.Е. Николаев уон сыл иһигэр олус элбэҕи оҥордо. Саха норуотун Сэбиэскэй былаас тухары таҥнары мииммит, национализмҥа