Ҳаёт қайиғи (1 китоб). Тохир Хабилов

ёки Қиёмат кунидаги вақт ўлчовига нисбат қилиб олганда бир неча сонияга тенг келадиган умримизда меҳр-муҳаббат билан яшамоқлиқ саодатига етишмоқлик барчамизга насиб этсин. Қиёматда, ҳисоб-китоб кунида бир-биримизга кўрсатган шу меҳр-оқибат ўзимизга шафоат бўлар, инша Аллоҳ!

      Маҳаллийчилик миллатни ичдан кемирадиган иллат. “А” мамлакати “Б” мамлакатига уруш очмоқ учун тадорик бошлади. Шунда махфийлари хабар бердиларки, бу мамлакатда маҳаллийчилик кучли экан. “А” мамлакатининг ҳукмдори уруш тадоригини тўхтатиб дедики: “Улар билан жанг қилиб қон тўкмоқға ҳожат йўқ, улар шусиз ҳам бир-бирларини еб адо қилурлар”.

      Ўзбек ойим киярмиди қора

      бир-бирин заҳарламаса

      фарзандлар…

      Ўттиз йил муқаддам Фарғона вилоятидаги бир қишлоқда кўнгилни хира қиладиган суҳбатга гувоҳ бўлиб эдим. Ўшанда беш-олти зиёли иштирокида мактаб директорлиги вазифасига номзодлар норасмий равишда муҳокама қилинган эди. Бу мансабга юқори идора лойиқ топаётган номзодни зиёлилар давраси кескин рад эди. “У яхши мутахассис, лекин бизнинг қишлоқдан эмас. Мактаб бизнинг қишлоқ ерида жойлашганидан кейин директор ҳам бизнинг қишлоқдан бўлиши керак!” Ана холос! Қишлоқ зиёлисининг онги шу қадар торми?! Бу даъвони маъқуллаётганларнинг иккитаси Тошкентда керилиб юрадиган зиёлилардан, бунисига нима деймиз? Номзоди рад этилаётган муаллим бошқа вилоятдан, ўзга тумандан эмас, суҳбат бўлаётган чойхонадан беш юз қадам нарида яшайди. Мактабда икки қишлоқ фарзандлари ўқийди. Икки қишлоқни бир қулоч кенгликда оқувчи ариқ ажратиб туради. Ана сизга маҳаллийчиликнинг энг тубан кўриниши!

      1993 йил эди шекилли, маҳалламизда жойлашган масжид қавми орасида бундан-да ачинарли муҳокама бўлиб эди. Диний идора имомликка бир домлани юборди. Бундан маҳалла аҳли норизо бўлиб, бомдоддан сўнг ўзларича муҳокама издиҳомини ўтқаздилар. “Маҳалла масжидига ўзимизнинг маҳаллалик одам имом бўлиши керак!” – асосий масала шу. Агар шу маҳаллалик одам ислом илмини пухта биладиганлардан бўлса, талаб инкор этилмаслиги керак. Лекин имомликка даъвогар, бу ғалвани бошлаётган одамнинг билими ниҳоятда саёз, тажвиди ҳам норасо. Лекин талаб қилувчиларни бу қизиқтирмайди, чаламулла бўлса-да, шу маҳалла одами имомлик қилсин. Бу талабда маҳаллийчиликдан ташқари жоҳиллик ҳам зоҳир эди. Менинг фикрим билан қизиқишган эди, дедимки, агар намоз аввалида имомликка икки киши даъвогар бўлса, ислом одатига кўра, уларнинг билимлироғи ўтади. Имомнинг қаерлик экани эмас, билими даражаси муҳим. “Ўзимиздан бўлсин!” деган талабингизни нима учун масжид қурилиши пайтида айтмадингиз? Маҳалламизда усталар кўп эди-ку, нега хоразмликлар ғишт теришди? Сантехникларимиз ҳам кўп, нега ароқхўр рус ишчиларини ишлатдингиз? Муҳтарам ҳожи оталар, ҳажга борганингизда нега бошқа мазҳабдаги араб имомига иқтидо қилиб намоз ўқидингиз, шу маҳаллалик имомингизни бирга олиб кетсангиз бўлмасмиди?”

      Бизнинг бу гапимиз таъсир этмади, ўшанда маҳаллийчилик ва жоҳиллик устун келди, афсусимиз шундан. Лекин