Qartallar sınır tanımaz. Ali Kafkasyalı

15 aprel 1934

      Möhtərəm Xozeyin Əfəndi,

      Əmanətlər yola salındı. İki həftə sonra, yəni mayıs ayının əvvəlində İsgəndərun limanında olacaq. Əşyalar burada yük maşınına doldurulub Karakösənin Yoncalı köyündə Saraçlı Ağanın bağ evinə aparılacaq. 4 mayıs günü Saraçlı Ağa, əşyaları başqa bir yük maşınına doldurub Buğatəpəyə aparacaq. Beləliklə, 6 mayıs Xıdırəlləz günü əşyalar sizin sərəncamınızda olacaq. Pul məsələsi də həll edildi. Lazımi qədər pul Qarsda Quruşa çatdırıldı. Rahatlıqla istədiyiniz kimi xərcləyə bilərsiniz.

      İşiniz avand olsun. Müvəffəqiyyətlər diləyirəm.

Əli ƏHMƏDOĞLU* * *

      Cümə namazından çıxan Xozeyin, Qaçaq Nuru və Aloy Hacı mərkəzi qiraətxanada söhbət edirdilər. Söz düşərgənin üstünə gələndə Xozeyin:

      “Müsaidənizlə bir yerə dəyib qayıdacağam”, – dedi.

      Qaçaq Nuru:

      “Gözəlcə oturmuşuq. Xeyirdirmi, hara tələsirsən?” – deyə soruşdu.

      “Baqqal Mustafanın yanına dəyib qayıdıram. Görüm məktub gəlibmi?”

      “Buyur get, biz buradayıq.”

      Xozeyin, cəld addımlarla yeriyərək çox keçmədən Baqqal Mustafanın dükanına çatdı. Mustafa, onun marağını bildiyi üçün Xozeyin bir şey soruşmadan:

      “Məktubunuz gəldi, Zavodlu səndən öncə götürüb getdi”, – dedi.

      “Eləmi? Ay səni sağ olasan…” – deyərək yeyin addımlarla Qaçaq Nuru və Aloy Hacının yanına dönən Xozeyin, onlara:

      “Məktub gəlib, amma Zavodlu götürüb. Ehtimal ki, Həmzənin yanında olacaq. Qalxın gedək, birlikdə oxuyaq, baxaq”, – dedikdə, dinməz-söyləməz qalxıb yola düzəldilər.

      Süd məhsulları dükanına çatdıqda düşündükləri kimi Zavodlu və Borluklu Həmzənin yanında idilər. Salam və əl sıxmalardan sonra Həmzə gələnlərə oturmaları üçün yer göstərdi.

      Zərf masanın üstündə idi. Xozeyin, öncə zərfin üstünü, ardından da içindən çıxardığı məktubu oxudu.

      Məktubun tarixinə bir daha baxdıqda həyəcanla yoldaşlarına

      “Yazılalı hardasa iki həftə olar. Əmanətlər çərşənbə axşamı, ya da çərşənbə günü Karakösəyə gəlməli olur. Sabah, ya da ən geci o biri gün yola çıxmam lazımdır”, – deyə fikrini bildirdi.

      Marağını üzə vurmamağa çalışan Borluklu, laqeyd halda:

      “Nəylə gedəcəksən?” – deyə soruşdu.

      “Bir yük maşınından-filandan taparam, inşallah.”

      “Özünlə kimləri götürəcəksən?”

      “Koxalı Hacı Xəlil və İsmayıl Bala ilə getməyi düşünürəm.”

      Sözə qarışan Zavodlu:

      “Saraçlı Ağanı tanıyırsanmı? Yük maşınını o kirayə edəcək”.

      “Tanıyıram. Bir dəfə Ercişdən gələndə qonağı olmuşduq. Saraçlı tayfası Qazax və Borçalı bölgəsindəndir. Onlara bizim diyarda “Saraşdı” deyirlər. Kişiləri də, qadınları da yaman igid adamlardır. Ayrıca Taşlıçay və köylərinin tamamına yaxını Qazax və Borçalıdan gələn Qarapapaq türklərindəndir.”

      “Sənin də tanımadığın mühacir yox.”

      “Yox, canım, o qədər də deyil. Bir neçəsini tanıyıram.”

      Qapıdan içəri tanımadıqları bir adam girdikdə Zavodlu cəld məktubu götürüb qoyun cibinə qoydu. Zahiri görünüşcə adam tüccar olub, bal və yağla maraqlanırdı. Həmzəylə aralarında alış-veriş söhbət qəliz şəkil alanda Zavodlu bu fürsətdən istifadə etmək istədi.

      “Bəylər, siz söhbətinizdə olun, mən bir notariusa dəyib qayıdıram”, – deyərək çıxıb getdi.

      İki küçə o tərəfdə Ali Ağa camisinin böyründə Foto Sacit atelyesi vardı. Burada məktubun və zərfin fotoşəklini çəkdirən Zavodlu yaxın dostu Sacitə durumu kimsənin bilməməsi üçün təkrar-təkrar xəbərdarlıq etdi.

      Həmzənin dükanına döndüyündə yad müştəri getmiş, qaçaqlar baş-başa qalmışdılar.

      Borluklu:

      “A Xozeyin, yük maşınını birbaşa yaylayamı sürdürəcəksən?” – deyə soruşdu.

      “Təbii ki, birbaşa yaylaya sürdürəcəyik.”

      “Qarsdanmı keçəcəksən?”

      “Xeyr, şəhərə girməmiz təhlükəli olar. Köy yollarından keçib getməyi düşünürəm. Bir az yol uzanacaq, amma salamatı budur.”

      “Belə daha doğru olar, yaxşı fikir etmisən.”

      Qaçaq Nuru:

      “Yayladakı hazırlıqlar tamamdır. Bir qrup işçini gözlədirik. Boşaltma və yerbəyer etmə işini onlar görəcək.”

      Borluklu:

      “Silah və sursatdan başqa bir şey varmı?” – deyə incədən-incəyə soruşurdu.

      Xozeyin:

      “Doktor Sultanovun bildirdiyinə görə qırx komplekt geyim və məişət ləvazimatı ilə yer çadırı, səhra yataq kisəsi kimi şeylər vardır. Silah və sursat yeşiklərinin üzərinə on beş, iyirmi kisə un, bir o qədər də arpa və saman kisəsi atdıracağam. Həm maşının yükünün un və taxıl olduğu zənn edilsin, həm də düşərgədə buna ehtiyacımız olacaq.”

      “Vallah sən çox tədbirli adamsan. Hər şeyi ən incə təfərrüatına qədər düşünüb planlamısan.”

      “Eh, illərdir günümüz dağlarda keçdi. Başımız çəkib.”

      “İnşallah, sıxıntı olmadan malları sağ-salamat yaylaya gətirərsiniz”, – deyən Zavodlu, məktubu cibindən çıxarıb Xozeyinə göstərircəsinə əlində yelləyib masanın üstünə qoydu.

      “Müştəri görməsin deyə cibimə qoymuşdum, yadımdan çıxmamış verim özünüzə.”

      Borluklu, məktubu alıb Həmzəyə uzatdı:

      “A Həmzə, bir sən də oxu! Əyər-əksiyi qalmasın. Görüləcək işləri yaxşı bilək”.

      Həmzə zərfi açaraq tamamı on sətri keçməyən məktubu sözbəsöz oxudu. Sona çatanda Borluklu:

      “Xozeyin doğru deyir, vaxt yaxınlaşıb, ləngimədən yola çıxmalıyıq”, – dedikdə Zavodlu:

      “Haqlısan, tələsib getmələri yaxşı olar”, – deyərək dostu ilə razılaşdı.

* * *

      Xozeyin, Hacıxəlil və İsmayıl Bala, Qarsdan Karakösəyə gedən bir yük maşınının sürücüsü ilə razılaşıb yola çıxdılar. 3 mayıs günü Yoncalı köyünə çataraq Saraçlı Ağanın qapısını döydülər. Saraçlı, səfərdən dönmüş, yük daşımaq üçün özü də, yük maşını da münasibdi. İsgəndərundan gələcək “əmanətləri” gözləməkdən başqa görəcəkləri bir iş yoxdu. Saraçlının qardaşı oğluna məhəllədə gözdə-qulaqda