Qartallar sınır tanımaz. Ali Kafkasyalı

təkcə əyləşmişdi. Salamlaşdılar.

      “Bu gecə də gözümə yuxu getmədi”, – deyə başladı Borluklu.

      “Mən də sən gündəyəm!” – deyən Zavodlu: “Buraya gəlməsəm, sıxıntıdan partlayacaqdım”, – deyə şikayətləndi.

      “Bax, nə deyəcəyəm, ağlıma yeni bir fikir gəlib. Həmzəni də yanımıza alaq, deyə düşünürəm.”

      “Yaxşı fikirdir, amma onu razı salmaq vaxt apara bilər. Bu axşam Konsulla görüşməmiz artıq razılaşdırılıb”.

* * *

      Qarsdakı Sovet Konsulu QİQ-in İstanbuldakı toplantısında alınan qərarları eşidincə müftə mal tapmış tüccara dönmüşdü. Bu xəbərdən dolayı çox məmnun qalan konsul:

      “Heç inana bilmirəm. Necə belə bir işə qol qoyarlar? Deyək ki, bunu qaçaqlardan gözləyə bilərik, amma almanlar necə belə bir yanlışa ortaq olublar? Məsələni yaxından təqib etməmiz lazımdır. Sizin toplantıda bulunmanız və bizə xəbər verməniz məni ziyadəsiylə məmnun etdi. İnsanlığın barış içində yaşamasına verdiyiniz töhfə hər hansı təqdirdən yüksəkdə durur”, – dedi.

      Bu adam əgər xəbər gətirənlər yanında olmasaydı, sevincindən barmaqlarına zil taxıb oynaya bilərdi.

      “Sizə iyirmi dörd saat qapımız açıqdır”, – deyərək xəbərçilərinə irəlidə gətirəcəkləri xəbərlər üçün qapını açıq qoymağı da unutmurdu.

      “Lütfən, gələcək məktub və teleqramları dörd gözlə təqib edək. Gəlişmələrdən dərhal xəbərim olsun. Sovet xalqı etdiyiniz bu yaxşılığı qarşılıqsız qoymayacaqdır. Ölkəm adından təşəkkür edirəm.”

      Zavodlu:

      “Rica edirəm. Biz bu xidməti qarşılıq umaraq deyil, ölkələrimizin dostluğuna olan sayğımızdan edirik”, – deyərkən, Borluklu:

      “Əndişəniz olmasın, öyrəndiyimiz hər məlumatı sizə dərhal çatdıracağıq”, – deyə adama hardasa hazır ip verirdi, özlərini həmişəlik sovetlərin xidmətinə bağlaması üçün.

* * *

      Baharın nəfəsi duyulan Anadolunun yüksək platolarından birindəydi düşərgənin qurulacağı yer. Sıx bir ağac örtüyünə sahib olmayan dağ, təpə və düzlüklər; çayır biçənəklər, çəmən və çiçəklərlə örtülüydü. Doğusunda bulunan ən yüksək təpənin adıyla anılan Buğatəpə yaylası Qarsdan uzaq sayılmazdı. Ətəyindəki ormanlıq sahələr Göle tərəfinə düşürdü. Yaylanın batı ətəyindəki iki köydən birinə Büyük Buğatəpə, diğərinə Kiçik Buğatəpə adı verilmişdi.

      Qaçaqlar Qarsa dönər-dönməz düşərgənin idarəçiliyini öhdəsinə alan Qaçaq Nuru və yardımcısı Aloy Hacı Tiflisli iki qardaş – Xozeyin və Nağı ilə Çamurlu köyünün yanında buluşaraq yaylanın yolunu tutdular. Ortalar köyünü keçib Ayğır gölünə, oradan da Alçılı köyünün boş sahələrinə çatdılar. Çullu köyünə varmadan Kür çayının yol aldığı Qaranlıq dərə vadisinə endilər. Çay boyunca irəliləyib Qaratavuk vadisini geridə qoyub Lələvərginisin altından ormana girdilər. Ərazi quruluşunu incələdikdən sonra geri dönüb Qaratavuk köyünün üstündən Camışqaya vadisinə çıxdılar. Yaylanın demək olar hər yerini dolaşdılar. Göle ormanına çıxan yolları, dərələri, lazım gəldikdə atlarla gizlənə biləcəkləri oyuqları bir-bir təsbit etdilər. Su və ərzaq təmin edə biləcəkləri məkanlara baxdılar. Təhlükə anında hansı köylərə çəkiləcəklərini və necə iz itirəcəklərini planlaşdırdılar.

      İkinci dəfə çayın sahilinə endikdə acmış atların qantarğalarını alıb ön ayaqlarını çidarladıqdan sonra onları güney yamaca, qışdan qalan bozarmış otluğa buraxdılar.

      Xozeyin dərin bir nəfəs aldıqdan sonra:

      “Buranın bu qədər əlverişli olduğunu bilmirdim, mükəmməl bir yermiş”, – dedikdə qardaşı Nağı:

      “Çayın axarı boyunca gedərək qısa bir vaxtda ormana çatırsan”, – deyə onun sözünə qüvvət verdi.

      Qaçaq Nuru:

      “Eyni şəkildə yuxarıya doğru da gedərək özümüzü Çullu və Qaranlıq dərəyə çatdıra bilərik”.

      Xozeyin:

      “Burada ordu gəlsə, bizə yaxınlaşa bilməz”, – demişdi ki Camışqaya tərəfindən iki atlı göründü.

      Qaçaq Nuru:

      “Koxalı Hacıxəlil və Koxalı Almaz gəlir”, – dedi.

      Xozeyin çaşqınlıqla:

      “Bizim Koxalı Mehralının qardaşı Xəlilmi?”, – deyə soruşdu.

      “Hə, o.”

      “Onun qardaşı mənim can dostumdu. Çox igid bir eloğlumuzdu. Ruslar onu Arıxlı kəndində uşaqlarının gözləri önündə güllələdi.”

      “Allah rəhmət eləsin.”

      “Amin, amin! Yadıma düşəndə ürəyim sızlayıb, başımdan tüstü çıxır.”

      Qaçaq Nuru, dərindən içini çəkdikdən sonra:

      “Özünü görəmmədim, amma dediyiniz kimi, ruslar tərəfindən güllələndiyini eşitdim. Mən qardaşı Xəlili yaxşı tanıyıram. Bərabər çox yoldaşlıq eləmişik. Özünə, sözünə bel bağlanan, üzü dönməz adamdır”.

      “Niyə buradadırlar?”

      “Bu köydə ev alıb yerləşiblər.”

      “Eləmi? Çox yaxşı, çox yaxşı…”

* * *

      Koxalılar, ərazini öyrənən Qaçaq Nuru və yoldaşlarına lap yaxın gəlib atlarından endilər və salam verdilər. Hal-əhval tutduqdan sonra Nuru:

      “Bizim gəldiyimizi kimdən öyrəndiniz?” – deyə soruşdu.

      Hacıxəlil:

      “Bu gün-sabah gələcəyinizi təxmin edir, onun üçün yolunuzu gözləyirdik”, – dedi.

      “Çoxmu gözlədiniz?”

      “Çox deyil. İki saat olar. Sizi, Qaranlıq dərə vadisinə enərkən gördük.”

      “Buradan oranı necə gördünüz?”

      Koxalı Almaz, əliylə boynundakı durbini tutaraq:

      “Bununla, – dedi. – Zənn edirəm yaylanın hər yerini dolaşdınız. Bölgəni necə gördünüz?”

      “İndi biz də ondan danışırdıq. Bir sözlə, mükəmməl.”

      “O halda buyurun evə gedək.”

      “Zəhmət vermək istəmirik. Tez bir zamanda Qarsa dönəcəyik.”

      “Heç elə şey olarmı? Yemək hazırdır. Yeyər, sonra yolunuza davam edərsiniz.”

      Qaçaqlar bir-birlərinin üzünə baxdı. Yaylanın təmiz havası hamısının qurd kimi acmasına səbəb olmuşdu. Xozeyin, yoldaşlarına göz vuraraq:

      “Nə yedirəcəksən bizə?” – deyə soruşdu.

      “Daş fırında qaz qızartmışlar, altında da bulqur plovu.”

      “Qardaşlar, indi qaz qızartmasını yemədən getmək olmaz”, – deyən Xozeyin:

      “Nə yedirəcəksən