Al die lieflike dade. Charl-Pierre Naudé

      Al die

       lieflike

       dade

      Charl-Pierre Naudé

      Tafelberg

      Die uitleg van gedigte in hierdie digitale uitgawe van Al die lieflike dade mag verskil van dié van die gedrukte uitgawe, afhangende van die instellings op u leestoestel. Die uitleg vertoon optimaal indien die standaardinstelling op u leestoestel gebruik word. Lesers kan egter eksperimenteer met die instellings vir verskillende perspektiewe op die gedigte.

      Vir Nicky

      “[Soms] beoordeel jy dade nie as goed of sleg nie maar as mooi;

       nie as regverdig nie maar groots; en nie as redelik nie maar

       buitengewoon.”

      – Montesquieu, Die gees van die wette (Boek IV, hoofstuk 2)

      “It is not impossible to describe human actions, even some

       insignificant ones, in terms of structures known to mathematics,

       structures which by implication are uncontainably ‘large’.

       In their beauty, such small actions might be likened to pebbles

       that shine with the infinite light of universes.”

      – Gregory Faber jr., wiskundige en filosoof, IBM

      Voorwoord

      (of: Hoe die mens ontstaan het, en toe die digkuns)

      Deur gelykenisse

      kom die mens en sy wêreld tot stand,

      brei hy na buite uit:

      eers hyself ín homself

      (die voet lyk soos die hand);

      daarna word die heinings in pale voortgeplant.

      Die blinkertjies wat hy pis

      om sy reis aan te dui, of in die bome hang

      om sy perk af te merk,

      weerspieël mekaar naderhand

      soos ’n skool visse sigself:

      Onmoontlik om te sê

      waar die oorsprong lê.

      Hier kom die wiel,

      loshande,

      soos die seisoene wat nooit ophou aanrol nie,

      in vier kwarte opgedeel soos buurmanne

      wat mekaar nodig het, en dus van die siel,

      by verstek, ’n simbool is.

      En die gode uit die bergstroom getap

      en oorgeskink

      in volkome ongelyke en klingelende emmers,

      wel, dít was mos iets wat ’n verklaring kon bied

      vir ongemaklike dinge.

      Voortaan sou ’n kwatryn

      volgens voorskrif van Bo

      met let-ter-gre-pe ploeë,

      en vier sye hê nes ’n dorpsplein.

      En die tweeledige koeplet?

      Dit was ’n bok wat nog sy horings het

      maar hom darem kon gedra

      en deeglik gehou het by die burgerwet.

      Die ritmes

      van opgediepte Romeinse teaters

      het moeilik gerym

      met “windmeulens”, “unie” en “bond”;

      maar was tóg verstaanbaar:

      Voeg maar net water by

      en bak dit verdomp in die bietjie son.

      Nóg later

      het die reëlmaat en funksie van gedigte

      (gewaande dryftuigies, of wel

      strooibiljette-met-ballas)

      verander toe dit na Afrika gekom het.

      Siestog, ’n verskeepsding genaamd die villanelle –

      výf seiltjies uit die Pentateug

      en ’n vierflappige evangelie

      wat sing aan die fokkemast;

      God, alewig die getel! –

      hoe berekend het die mensdom

      oor die waters geloop, mens kon sweer

      dit was geloof.

      Die epos, ’n storiewa

      wat in die ou dae die kosmand huis toe ge-jie-jie het,

      was op die nuwe vasteland ’n stamelkas

      wat bulkend op bergriwwe strand,

      en moes van meet af aan opklink.

      Wildernis, bosse, die onmeetlike …

      Die strofes groei hier baie dig,

      dis nie varings nie; natúúrlik word nie lu/-kráák af/-ge/-káp

      nie! Wa-

      wag. Lyk my hier’s ’n bietjie deurgetraptheid, ja-

      ja: ’n paadjie

      en pale daarlangs geplant

      met maskers op wat grinnik. Goddank,

      ’n ooptetjie en,

      jou werklikwaar (gerugte van gehoor),

      die gevaarlike stank: ’n giftige, vleisetende,

      lieflike

      inheemsblom,

      en wat is dit wat daar uitsteek – bo die kroonfrille –

      voorwaar …

      my eie kop

Diere in die lig

      Blomme van Algiers

      Op die savanne pryk geen kastele

      met gragte en opslaanbrûe of burgtorings

      met kantele uit die oudheid nie;

      nóg dof-beskilderde koningstente

      wat vol ruis en weer sak,

      soos die wange van God.

      Sulke ou-ou vestings bestaan nie op die savanne nie.

      Blokhuise, ja, dié gebluste swartoogkonkas

      nie veel ouer as ’n eeu nie;

      of skotteltjies vlam hier en daar

      van ’n mensheid-in-die-knop

      – sigbaar uit die lug –

      wat blik-aan-die-enkel rondkletter in die nag

      en dan verdwyn en ’n sleepspoor agterlaat;

      en die getingel en -sug

      van ’n amulet.

      Kastele, wat oorgebly het, is

      daar nié op die savanne nie.

      Daar is ook geen miershope in Antarktika nie.

      Maar hier in die Maghreb

      waar ons ’n paar dae gelede neergestryk het,

      staan getepelde moskeekoepels uit die vyftiende eeu

      soos ligbeierende teepotte

      wat brou aan die tyd

      terwyl kleure soos papegaaie weerkaatsend

      van dakstoepe af klokkeleer “nou, nou, nou!”;

      en kom ’n