Donkermaan. André P. Brink

gebeur mos altyd tegelyk. Jy sal dit nie glo nie.” Sy neem ’n sluk, sit die glas neer, vou haar hande om haar voete. En kom dan vorendag met ’n ingewikkelde storie oor ’n verhouding met ’n prokureur, kantore in Claremont, glo twee of drie jaar aangehou, as ek reg verstaan het. Die man het haar oorreed om haar werk by ’n advertensiemaatskappy op te skop om sy firma se sekretaresse te word.

      “Dit was nogal o.k. in die begin. Maar toe begin dit hand-uit ruk. Toe ek my kom kry, begin hy praat van trou. Hy’t my tot ’n knuckleduster van ’n ring gegee en alles, die ene diamante en robyne en goed, te terrible vir woorde. Maar dié klas van ding tel vir Brian. Toe, omtrent ’n maand gelede, met die troudatum al vasgestel, het hy dit afgebreek.”

      “Sommer so?”

      “Ek dink hy’t ’n verskoning gesoek, koue voete gekry, die ou storie. Toe begin hy gal afgaan oor ek glo met ander mans aankarring. Skoon over the top. Die laaste strooi was toe hy my beskuldig dat ek met sy senior partner begin lol.”

      “En dit was nie so nie?”

      “Dis ’n baie chauvinist ding om te sê,” raps sy my, haar wange rooi van verontwaardiging, so lyk dit. “Anyway, daar was ’n hele crazy scene, en in plaas van by my te staan, trek die partner hom toe in sy dop terug, en Brian sê ek moet fokof en ek gooi die ring in sy gesig en die diamant val uit en toe’s dit ook nooit eens ’n diamant nie, en met dié is ek nog uit my job ook uit.”

      “Kan jy hom nie hof toe vat nie?”

      “Hy’s ’n prokureur, for God’s sake. En dalk was dit ook maar die beste vir ons almal. Ek het darem ’n package gekry. Nie juis om oor huis toe te skryf nie, maar darem beter as ’n skop onder die gat.”

      “En nou sit jy op straat?”

      ’n Skouerophaling. “Dis nie doodsake nie. Ek begin Maandag by ’n nuwe plek. Een van die nuwe glossies, Woman. Lyk nogal promising. Ek moet die publicity doen.” ’n Vinnige glimlag. “So jy hoef nie bang te wees ek sal nie die rent betaal nie.” Die naaktheid van haar oë. “Dis over to you. Wil jy my hê, of gooi jy my uit?”

      “Het jy nie familie by wie jy kan gaan bly nie?” Dis nou ’n gryp na strooihalms. En vir wat? Wag ek regtig vir ’n egpaar? Of voel ek bedreig? Deur dié hawelose meisiekind uit die reënnag, topswaar met die verspotte groot trui, haar hare teen haar kop gepleister?

      “Hulle woon in P.E. My ma het daar aangebly na my pa se ongeluk.”

      “Ek dag hy’s vermoor?”

      Sy aarsel ’n oomblik en gaan dan gladweg voort: “Wel, sy moord was ’n soort van ongeluk. Hulle was eintlik op soek na iemand anders. Anyway, daarna moes my ma eenvoudig sien kom klaar. Sy’t ’n receptionist in ’n hotel geword, maar die pay was so sleg dat sy maar by die bottel gaan troos soek het. En by mans. Dis nie dat ek haar blameer nie, ek meen, watter keuse het sy gehad? Maar dit was tough op my en Stephen – my broer, hy was twee jaar ouer – en later het die Welsyn ons na ’n kinderhuis toe gestuur. Toe ons na ’n paar jaar terug is na haar toe, wou sy nog steeds niks met ons te doene hê nie.” Met dié, verduidelik sy, het sy en haar broer baie na aan mekaar gebly. Hy was haar bondgenoot en vertroueling. Totdat hy haar “verraai” het. Glo iets wat Tessa in die grootste geheim aan hom vertel het toe sy sewentien was en wat hy aan haar ma gaan verklap het. Wat beteken dat nóg ma nóg broer haar nou kan uithelp; en selfs al sou hulle kon, sou sy verseg om te vra. Sy wil ook nie vriende daarmee opsaal nie. “Ek moet my eie battles fight.”

      Sy is te reguit vir my, ek kan dit nie hanteer nie. Sy sit en kyk na my asof sy verwag ek moet verder uitvra, maar ek sien nie kans nie: netnou antwoord sy. Wat sou haar beweeg om my soveel vertroulike dinge te vertel? Om my laaste verdediging te oorrompel? Om my te “toets”? Om my vir die gek te hou? Of sommer net om aan ’n impuls toe te gee?

      “Is daar g’n kans dat dinge met jou gewese verloofde kan regkom nie?” vra ek, net om uit die doodloopstraat te kom.

      “You must be joking,” sê sy met ’n snuif. “Om die waarheid te sê, hy’s die een wat wil terugkom. Hy’t nog vroeër vanaand daar by Margie se flat opgedraai, net toe ek wou regmaak om hiernatoe te kom.”

      “Dan was hy die pyn-in-die-gat besoeker wat jou vanaand kom pla het?”

      “Exactly. Jy kan nie glo watse scene hy gemaak het nie. Sê ek is wreed en harteloos, soebat vir nog ’n kans, druk ’n bos rooi rose in my hand, vreet die mat halfpad op. Ek dink nie ek sal mans ooit verstaan nie. ’n Maand gelede gooi hy my uit, verkoop al my meubels, doen ’n scorched earth op my lewe. Vandag kom kruip hy hande-viervoet. Ek het daar gestaan en afkyk na hom toe en gedink: Liewe Here, is dit nou die man wat ek so min of meer aanbid het? En nou sal ek nie eens ’n second-hand kar by hom koop nie.”

      “Dit kon tog nie sommer in jou klere gaan sit het nie?”

      “Nee, seker nie. Maar eintlik was dit good riddance. Besef jy, dit was die langste affair wat ek nog in my lewe gehad het? Genoeg om mens se derms te laat draai.”

      “Hoekom is dit vir jou so erg?”

      “Ek weet nie. Sommer net die gedagte. Ek meen, om mens vir jou hele lewe te commit.” Sy kyk ondersoekend na my. “Hoe lank was jy getroud?”

      “Vier-en-twintig jaar.”

      “Jisses.”

      “Jy laat dit soos ’n vonnis klink.”

      “Dis seker maar ’n generation ding.” Sy verskuif, vou haar lang bene onder haar in, leun agteroor teen die vormlose ou rusbank wat ek en Riana nog by ’n vendusie gekoop het: dit was ons eerste behoorlike meubelstuk na die bed. Ons het destyds nog nie eens ’n eettafel gehad nie, net ’n ou deur wat ons op vier stapeltjies bakstene staangemaak het. “En was julle gelukkig saam?”

      “Natuurlik.”

      “Ek kry altyd hond se gedagte as mense sê: ‘Natuurlik’.” ’n Pouse. Sy laat haar kop agteroor sak om op te kyk na die skaduwees teen die plafon. “Ek bedoel nie dat ek jou nie glo nie. Dis net dat ek omtrent nie kan dink aan ’n enkele couple onder my vriende wat gelukkig getroud is nie.”

      “Net oor jou ma julle verwaarloos het …”

      “Dit het niks met die saak te doen nie. Ek praat van my vriende. In die begin gaan hulle te kere soos bleddie konyne, daarna is dit kat en hond. Ek wonder partykeer of dit hulle manier is om te sê: ‘Ek het jou lief.’ Jy weet? Woorde beteken nie meer veel nie, nou try hulle maar iets anders. Was dit nie met julle ook so nie?”

      “Nee,” sê ek vasberade. “Ons het natuurlik ons rusies ook gehad. Maar by haar dood, sy was toe een-en-vyftig, was ons nog net so verlief as toe ons die eerste keer saamgeslaap het.”

      “En dis nou die gospel truth?”

      “Miskien was ons nog méér verlief aan die einde. As mens soveel saam deurmaak, soveel goed en kwaad met mekaar deel …” Ek raak seker nou bietjie aangetas deur die wyn; ek was nooit veel van ’n drinker nie. En daar is te veel in my wat al te lank aan die opgaar was, om nou die vloedwater te probeer teëhou. Daar is soveel wat gelyk wil uitkom. In die begin is daar begeerte wat alles bymekaar hou. Riana was ’n ongelooflike mooi meisie. Maar soos mens ouer word, begin liggame verander, hulle sak uit en verslap. Dis nie dat mens teleurgestel raak met die liggaam en dit op ander maniere probeer sublimeer nie: dis eerder dat jy ontdek dat ’n liggaam op ander maniere mooi kan wees. As jy jonk is, is dit ondenkbaar dat die liggaam ooit kan oud word of sy fleur verloor. Maar as dit met twee mense saam gebeur, dan verskuif jy jou definisies. ’n Beleë lyf wat swaargekry het, en leer verduur het, en oorleef het, raak mooi op ’n manier wat jy, my liewe Tessa, jou nie eens kan voorstel van waar jy vandag is nie. Elke rimpel, elke spataar, elke plooi of vetlaag, elke grys haar, word ’n teken van wat julle gedeel het, van wat jy liefhet.

      Hoeveel hiervan het ek regtig hardop vir haar gesê, hoeveel het onuitgesproke in my kop gebly? Dit maak skaars saak. Ek moet genoeg gesê het om haar te erger, want ek onthou nog hoe sy dwarsweg geantwoord het: “Dit