Ogniem i mieczem, tom pierwszy. Генрик Сенкевич

Читать онлайн.
Название Ogniem i mieczem, tom pierwszy
Автор произведения Генрик Сенкевич
Жанр Повести
Серия
Издательство Повести
Год выпуска 0
isbn



Скачать книгу

id="n613">

613

bitwa pod Sołonicą (1596) – bitwa, w której hetman Żółkiewski pokonał kozackich powstańców Semena Nalewajki, a jego samego wziął do niewoli; zwana też bitwą pod Łubniami a. bitwą pod Ostrym Kamieniem. [przypis redakcyjny]

614

Żółkiewski, Stanisław herbu Lubicz (1547–1620) – polski magnat, hetman, kanclerz wielki koronny, wojewoda kijowski, kasztelan lwowski, sekretarz królewski, wódz wojsk polskich w wielu kampaniach przeciwko Rosji, Szwecji, Turkom i Tatarom, zginął w czasie bitwy pod Cecorą. [przypis redakcyjny]

615

Nalewajko, Semen (zm. w 1597) – ataman kozacki (znany również pod imieniem Seweryn), przywódca powstania przeciwko Rzeczypospolitej 1595–1596, pokonany przez hetmana Stanisława Żółkiewskiego i ścięty. [przypis redakcyjny]

616

Łoboda, Hryhorij (zm. w 1596) – ataman kozacki, drugi przywódca powstania Nalewajki 1595–1596. [przypis redakcyjny]

617

nad Sołonicę, gdzie ongi Żółkiewski tak strasznie Nalewajkę, Łobodę i Krępskiego pogromił – bitwa pod Sołonicą (1596), hetman Żółkiewski pokonał kozackich powstańców Semena Nalewajki, a jego samego wziął do niewoli; zwana też bitwą pod Łubniami a. bitwą pod Ostrym Kamieniem. [przypis redakcyjny]

618

oczeret (ukr.) – trzcina; szuwary. [przypis redakcyjny]

619

Łubnie – miasto na Połtawszczyźnie, na śr.-wsch. Ukrainie, rezydencja książąt Wiśniowieckich. [przypis redakcyjny]

620

Suła – rzeka w Rosji i na Ukrainie, lewy dopływ Dniepru; nad Sułą leżą Łubnie, rezydencja książąt Wiśniowieckich. [przypis redakcyjny]

621

watażka – przywódca oddziału wolnych Kozaków lub herszt bandy rozbójników. [przypis redakcyjny]

622

szlachcic chodaczkowy – ubogi szlachcic. [przypis redakcyjny]

623

inkaust (daw.) – atrament. [przypis redakcyjny]

624

Czehryn a. Czehryń (ukr. Czyhyryn) – miasto na środkowej Ukrainie, położone nad Taśminą, dopływem środkowego Dniepru, jedna z najdalej wysuniętych twierdz Rzeczypospolitej. [przypis redakcyjny]

625

nahaj – bicz, szpicruta. [przypis redakcyjny]

626

palcat – kij bojowy, broń ćwiczebna do nauki szermierki. [przypis redakcyjny]

627

dziryt – rodzaj włóczni. [przypis redakcyjny]

628

masztalerz – stajenny. [przypis redakcyjny]

629

cekhauz (z niem. Zeughaus) – arsenał, zbrojownia. [przypis redakcyjny]

630

nadziak – broń o kształcie zaostrzonego młotka, służąca w bitwie do rozbijania zbroi przeciwnika. [przypis redakcyjny]

631

driakiew – roślina zielna. [przypis redakcyjny]

632

pacholik a. pachołek – służący, pomocnik. [przypis redakcyjny]

633

Łubnie – miasto na Połtawszczyźnie, na śr.-wsch. Ukrainie, rezydencja książąt Wiśniowieckich. [przypis redakcyjny]

634

Czehryn a. Czehryń (ukr. Czyhyryn) – miasto na środkowej Ukrainie, położone nad Taśminą, dopływem środkowego Dniepru, jedna z najdalej wysuniętych twierdz Rzeczypospolitej. [przypis redakcyjny]

635

obiecnie – dziś popr. forma 3 os. lp cz.przysz.: obieca. [przypis redakcyjny]

636

wołoszynek – koń wołoski a. wałach, koń kastrowany. [przypis redakcyjny]

637

dyferencja (z łac. differo: odsuwam, odkładam) – tu: dług. [przypis redakcyjny]

638

terlica – stelaż siodła. [przypis redakcyjny]

639

Perejasław – miasto na środkowej Ukrainie, niedaleko Kijowa, w XVII w. ośrodek kozacki; w 1630 oblegane bez skutku przez polskiego hetmana Koniecpolskiego, w 1649 miejsce rokowań Polaków z Chmielnickim. [przypis redakcyjny]

640

barwa – mundur. [przypis redakcyjny]

641

ćwierć – kwartał, okres trzech miesięcy. [przypis redakcyjny]

642

Łoboda, Fedir (zm. 1666) – dowódca pułku perejasławskiego w latach 1648–1653, sędzia generalny starszyzny kozackiej, po bitwie pod Konotopem (1659) pojmany przez Rosjan, zmarł w Rosji na zesłaniu. [przypis redakcyjny]

643

semen (daw.) – Kozak na czyjejś służbie, zbrojny służący. [przypis redakcyjny]

644

Sicz Zaporoska – wędrowna stolica Kozaków Zaporoskich, obóz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru. [przypis redakcyjny]

645

ruski brzeg – prawy brzeg Dniepru nazywano ruskim, lewy tatarskim. [przypis autorski]

646

hołysz (z ukr.) – golec, biedak. [przypis redakcyjny]

647

Zadnieprze – Lewobrzeżna Ukraina, tereny na wschód od Dniepru, gdzie położone są np. Połtawa i Łubnie. [przypis redakcyjny]

648

futor a. chutor – pojedyncze gospodarstwo, oddalone od wsi; przysiółek. [przypis redakcyjny]

649

żenie (z ukr.) – gna. [przypis redakcyjny]

650

lubo (starop.) – chociaż. [przypis redakcyjny]

651

Niżowcy – wolni Kozacy z Niżu, tj. z Zaporoża. [przypis redakcyjny]

652

Sicz Zaporoska – wędrowna stolica Kozaków Zaporoskich, obóz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru. [przypis redakcyjny]

653

Niżowcy – wolni Kozacy z Niżu, tj. z Zaporoża. [przypis redakcyjny]

654

poczet – orszak, drużyna, słudzy, towarzyszący panu w podróżach. [przypis redakcyjny]

655

Zaporożec – Kozak z Zaporoża. [przypis redakcyjny]

656

woskoboj a. woskobojnik (daw.) – człowiek zajmujący się obróbką wosku pszczelego, używanego do produkcji świec. [przypis redakcyjny]

657

rybitwa (starop.) – rybak. [przypis redakcyjny]

658

zbrojno – dziś popr.: zbrojnie. [przypis redakcyjny]

659

mołojec (ukr.) – młody, dzielny mężczyzna, zuch; tu: Kozak. [przypis redakcyjny]

660

krucy – dziś oppr. forma