Krzyżacy, tom pierwszy. Генрик Сенкевич

jest mianem „wielkiej schizmy zachodniej”. W czasie przedstawianym w powieści papieżem awiniońskim był Benedykt XIII, a rzymskim – Bonifacy IX. [przypis edytorski]

      82

      zlisić się (daw.) – zrazić się, zniechęcić. [przypis edytorski]

      83

      być za elektem – być żoną biskupa-elekta. [przypis edytorski]

      84

      śpik – dziś popr.: szpik. [przypis edytorski]

      85

      Zawisza Czarny z Garbowa – (ok. 1370–1428) polski rycerz, przez pewien czas na służbie króla Węgier Zygmunta Luksemburskiego. [przypis edytorski]

      86

      Jan Farurej z Garbowa – rycerz, brat Zawiszy Czarnego. [przypis edytorski]

      87

      Mikołaj Powała z Taczewa – (ok. 1380 – ok. 1415), rycerz i dyplomata, powołany do rady wojennej przed bitwą pod Grunwaldem. [przypis edytorski]

      88

      Paweł (Paszko) zwany Złodziej z Biskupic – rycerz, uczestnik bitwy pod Grunwaldem. [przypis edytorski]

      89

      Abdank a. Awdaniec – średniowieczny ród rycerski. [przypis edytorski]

      90

      Krystyn z Ostrowa – (1352–1430), marszałek dworu królowej Jadwigi, w bitwie pod Grunwaldem wystawił własną chorągiew. [przypis edytorski]

      91

      Jakub z Kobylan – (zm. 1454), rycerz i dowódca, w latach 1425–1430 marszałek dworu wielkiego księcia litewskiego Witolda. [przypis edytorski]

      92

      knykcie – stawy w palcach u rąk bądź odcinki między tymi stawami. [przypis edytorski]

      93

      komes – dostojnik dworski bądź zarządca okręgu. [przypis edytorski]

      94

      nieprzyjaciel z Awinionu – antypapież. [przypis edytorski]

      95

      zgoda między królem a kniaziem Witoldem na Niemcach skrupiła – sens: skutki tej zgody spadły na Niemców. [przypis edytorski]

      96

      siła (daw.) – wiele. [przypis edytorski]

      97

      Świdrygiełło – (ok. 1370-1452), najmłodszy brat Jagiełły, przeciwnik unii polsko-litewskiej, często spiskujący z Krzyżakami. [przypis edytorski]

      98

      Konrad von Jungingen – (1355–1407) wielki mistrz zakonu krzyżackiego w latach 1393–1407, zręczny polityk, umiejętnie rozgrywający konflikty między książętami litewskimi. [przypis edytorski]

      99

      Ulrich von Jungingen – 1360–1410, wielki mistrz zakonu krzyżackiego, zginął w bitwie pod Grunwaldem. W momencie przedstawianym w książce wielkim mistrzem zakonu był jego brat, Konrad. [przypis edytorski]

      100

      kniaź – książę. [przypis edytorski]

      101

      żelezie – dziś popr.: żelazie. [przypis edytorski]

      102

      nadmiar – ponad zwykłą miarę, nadmiernie. [przypis edytorski]

      103

      praw – znaczenie: ma rację. [przypis edytorski]

      104

      naniecić, rozniecić – rozpalić. [przypis edytorski]

      105

      Anna Danuta – (1358–1448), córka księcia trockiego Kiejstuta i Biruty, żona księcia mazowieckiego Janusza (było to najdłużej trwające małżeństwo w dziejach dynastii). [przypis edytorski]

      106

      czeladź – służba. [przypis edytorski]

      107

      Kiejstutówna – córka Kiejstuta; Kiejstut – (ok. 1310–1382), książę trocki, wielki książę litewski w ostatnich latach życia, skonfliktowany z Władysławem Jagiełłą i uwięziony przez niego w Krewie, gdzie zmarł. [przypis edytor

1

luty (daw.) – groźny, srogi. [przypis edytorski]

2

tur – wymarły dziki ssak z rzędu parzystokopytnych. [przypis edytorski]

3

kord – krótki miecz. [przypis edytorski]

4

ziemianin – właściciel majątku ziemskiego, obszarnik, dziedzic. [przypis edytorski]

5

konew (daw.) – duże naczynie. [przypis edytorski]

6

sytny (daw.) – sycący, pożywny. [przypis edytorski]

7

stągiewka (daw.) – mała stągiew; stągiew – wysokie naczynie o szerokim dnie. [przypis edytorski]

8

Władysław I Łokietek – (ok. 1260–1333), król Polski od 1320, przedtem długo walczył o zjednoczenie kraju po okresie rozbicia dzielnicowego. Walcząc o władzę, musiał zbrojnie stłumić bunt mieszczaństwa krakowskiego pod wodzą wójta Alberta (1311–1312), stąd wzmianka o napięciach między mieszczaństwem a stanem rycerskim. [przypis edytorski]

9

ad concessionem pecuniarum (łac.) – do wydawania pieniędzy. [przypis edytorski]

10

gotowy grosz (daw.) – gotówka. [przypis edytorski]

11

gody – święto. [przypis edytorski]

12

prawić (daw.) – mówić, opowiadać. [przypis edytorski]

13

gonitwy w szrankach – konkurencje konne na turnieju rycerskim; szranki – ogrodzenie placu, na którym odbywał się turniej. [przypis edytorski]

14

kmotr, kumotr – dawne określenie grzecznościowe, gdzie indziej także: kum, ojciec chrzestny. [przypis edytorski]

15

rad (daw.) – chętnie. [przypis edytorski]

16

gad (daw.) – małe zwierzęta, robactwo bądź szkodniki. [przypis edytorski]

17

rad (daw.) – chętnie. [przypis