Krzyżacy, tom pierwszy. Генрик Сенкевич
Читать онлайн.| Название | Krzyżacy, tom pierwszy |
|---|---|
| Автор произведения | Генрик Сенкевич |
| Жанр | Повести |
| Серия | |
| Издательство | Повести |
| Год выпуска | 0 |
| isbn |
40
potykać się – walczyć. [przypis edytorski]
41
chrobry – dzielny, odważny. [przypis edytorski]
42
któren – dziś popr.: który. [przypis edytorski]
43
przedziać (daw.) – przeszyć, przebić; por. „nadziać”. [przypis edytorski]
44
brzeszczot – ostrze, tu: miecz. [przypis edytorski]
45
przymawiać – czynić zarzuty a. wymówki. [przypis edytorski]
46
Saraceni – Arabowie, muzułmanie, przen. poganie; w czasie opisywanym w powieści w Hiszpanii trwała rekonkwista, to jest odbijanie ziem zajętych przez Saracenów. Tu ogólnie o poganach. [przypis edytorski]
47
sąd boży – w średniowieczu pojedynek sądowy, mający dowieść racji jednej ze stron i uważany za dowód. [przypis edytorski]
48
zrok (daw.) – umówione miejsce i czas spotkania. [przypis edytorski]
49
Wacław IV Luksemburski (1361–1419) – król niemiecki 1378–1400 i czeski 1378–1419, nazywany tu „rzymskim” przez wzgląd na tradycję Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego. [przypis edytorski]
50
kasztelan – średniowieczny urzędnik, odpowiedzialny za ściąganie podatków, obronę i sądownictwo na terenie kasztelanii, to jest jednostki administracyjnej średniego szczebla. [przypis edytorski]
51
chrobry – dzielny, odważny. [przypis edytorski]
52
zali (daw.) – czy. [przypis edytorski]
53
Saraceni – Arabowie, muzułmanie, przen. poganie; w czasie opisywanym w powieści w Hiszpanii trwała rekonkwista, to jest odbijanie ziem zajętych przez Saracenów. Tu ogólnie o poganach. [przypis edytorski]
54
każden – dziś popr.: każdy. [przypis edytorski]
55
gdy diabła w katedrze w Płocku na ziem zrzucono, kazał mu ogarek postawić – anegdota dotyczy udziału Jagiełły w misterium wielkanocnym, w trakcie którego zrzucano na ziemię postać pokonanego diabła. Wzięło się stąd przysłowie „Stawiać Panu Bogu świeczkę, a diabłu ogarek”. [przypis edytorski]
56
kniaź – książę. [przypis edytorski]
57
sparszeć – nabawić się grzybicy głowy, zwanej parchem. [przypis edytorski]
58
drzewiej (daw.) – dawniej. [przypis edytorski]
59
numa – litewska chata z ziemi i nieociosanych bierwion. [przypis edytorski]
60
ninie (daw.) – teraz. [przypis edytorski]
61
tęskności – dziś popr.: tęsknoty. [przypis edytorski]
62
mecher – pęcherz. [przypis edytorski]
63
jarzębowym – jarzębinowym. [przypis edytorski]
64
przedaż – dziś popr.: sprzedaż. [przypis edytorski]
65
skojec – średniowieczna moneta, 1/24 grzywny. [przypis edytorski]
66
trefić – układać w loki. [przypis edytorski]
67
jedle – dziś: jadle, jedzeniu. [przypis edytorski]
68
człeku – dziś popr.: człowiekowi. [przypis edytorski]
69
jafer – borówka (wzięte z gwary podhalańskiej, za pomocą której Sienkiewicz naśladował język staropolski). [przypis edytorski]
70
żywot (daw.) – brzuch. [przypis edytorski]
71
Ryngałła – (ok. 1367 – ok. 1430), córka księcia trockiego Kiejstuta oraz Biruty, siostra Witolda. [przypis edytorski]
72
pochutnica – kobieta lekkich obyczajów. [przypis edytorski]
73
Witoldowa – dziś popr.: Witolda. [przypis edytorski]
74
Henryk – najmłodszy syn księcia mazowieckiego Ziemowita III, miał niższe święcenia kapłańskie. Dla małżeństwa z Ryngałłą zrezygnował z godności biskupa płockiego. [przypis edytorski]
75
książę mazowieckie – w dawnej polszczyźnie wyraz ”książę” był rodzaju nijakiego. [przypis edytorski]
76
dyspensa – wydawane w szczególnych przypadkach zwolnienie z obowiązku przestrzegania któregoś z przepisów prawa kościelnego. [przypis edytorski]
77
pierwej (daw.) – dawniej. [przypis edytorski]
78
postępkiem swoim – tj. rezygnacją ze święceń kapłańskich. [przypis edytorski]
79
krwie – dziś popr.: krwi; z tej krwie oznacza: tego rodu. [przypis edytorski]
80
clerici (łac.) – klerycy. [przypis edytorski]
81
awinioński – w latach 1378–1417 na skutek tarć politycznych wśród